Oh oh de haag (Kerstreces)

Read More

Van rommelende onderbuik naar heldere kop

‘Wat een knap verhaal, moet je lezen!’ zei ik van het weekend tegen mijn vrouw (daar is ze weer ;-). Ik bedoelde het stuk van Paul Frissen in Opinie en Debat van de NRC. ‘Hij heeft er wel veel woorden voor nodig,’ zei ze na lezing. ‘Hoe zou jij het dan zeggen?’ vroeg ik. ‘Er is een gezonde afstand nodig tussen de politiek en het volk,’ was haar antwoord. ‘Het is net opvoeden. Veel ouders willen vrienden zijn met hun kinderen. Maar dat ben je helemaal niet! Je moet ze grootbrengen, opvoeden. Dat betekent ‘nee’ durven zeggen, grenzen stellen.’

‘Regeren is net opvoeden.’ Dus niet bang zijn dat ze je niet aardig vinden. Niet onderhandelen om de lieve vrede te bewaren. (‘Wij onderhandelen niet met terroristen!’) Als regeerder niet je oren laten hangen naar het volk. (Wel weten waar het volk mee bezig is – dat de Toppers weer bij elkaar zijn: ‘Zo’n opluchting!’, het bejaardenbloot van Patricia Paay: ‘Wat ziet ze er nog goed uit hè?’, en: ‘Ben je van na 1954? Wat erg, dan moet je een jaar langer!’ – de nieuwe scheidslijn in Nederland.) Regeren betekent beter weten. Daarom zit je in de regering.

Maar ondertussen zijn twintig ambtelijke werkgroepen aan het werk om 35 miljard te bezuinigen. Nou kun je zeggen: de regering is zo bang voor de stem – en de woede! – van het volk dat ze het zelf niet durven. Wie weet... Maar je kunt het ook zien als de grootste kans die ambtelijk Den Haag ooit gehad heeft. Daarom... Weldenkenden, aan de slag! ‘Heilige huisjes bestaan niet meer.’ Geen gezond volksgevoelen maar gezond verstand. Van een rommelende onderbuik naar een heldere kop. ‘Dat is niet eerlijk!’ wordt niet vernomen, laat staan: ‘Dit is asociaal!’ Niks One Issue, niks Not In My Back Yard! Eindelijk vertellen wat we allemaal allang weten: wat nodig is om te doen.

Noem eens wat: Salarissen van ambtenaren na hun zestigste rustig laten dalen tot net boven penisoenniveau – dan zijn de kinderen onderhand wel het huis uit, je bent echt niet meer zo productief als vroeger en dan kun je alvast wennen aan je pensioenuitkering. Gigantisch investeren in onderwijs, om te beginnen het basisonderwijs – Nieuw! Onderwijs waar je blij van wordt... Dan kan de begroting van SZW en Justitie na een tijdje eindelijk een keer naar beneden. Belastingvrijstellingen voor kleine zelfstandigen zodat zoveel mogelijk mensen voor zichzelf beginnen – voordeel: die klagen niet, ze houden hun eigen broek op, ze staan op eigen benen. Kilometerheffing, en hoe! Z.s.m. – en vooral hoog genoeg: hoe groter die bak hoe hoger. Hypotheekrenteaftrek? Kappen! – nu mee beginnen. Combineren met een vlaktax van zo’n dertig procent, niks ingewikkelde tarieven. Stoppen met alle verslavende subsidies – inderdaad, een dubbelop pleonasme ;-). En om het af te maken binnenkort een basisinkomen voor iedereen van nul tot honderdtien, uit te keren door de Belastingdienst – ter vervanging van kinderbijslag, studiefinanciering, bijstand, Wajong, AOW en wat dies meer zij. Gewoon wat dingen die mij te binnen schieten.

Alles mag, en niets is onfatsoenlijk. Vrijdenken is niet alleen de uitnodiging, het is de opdracht. De politiek doet het niet. (Hoewel, de ideeën hierboven – ze zouden zomaar in een concept-verkiezingsprogramma van D66 kunnen staan :-)

Het woord is aan u. Grijp die kans. En dan alle stormen trotseren. Maar gelukkig hoef je niet aardig gevonden te worden. Of herkozen. Succes!


Gesproken column, Reuring! Café, 16 december 2009

Read More

Apenrots, of apetrots?

‘Raad eens voor wie de patiënten hier komen, voor de dokter of voor de raad van bestuur?’ vroeg de voorzitter van de medische staf aan de voorzitter van de Raad van Bestuur van het ziekenhuis. Hij wachtte het antwoord niet af: ‘Natuurlijk voor de dokter!’ Zo, die zat. En de dure eisen van de specialisten werden zonder veel verdere discussie ingewilligd. Dit voorval is niet verzonnen. Het is waar gebeurd, niet lang geleden, bij een bekend ziekenhuis in het midden van het land. Welkom op de apenrots.

Hoe bestaat het dat een weldenkend mens, wat deze specialist in het dagelijks leven is, dergelijke dingen durft te zeggen? Hoe bestaat het dat de ziekenhuisdirecteur, een al even weldenkend mens, dergelijke dingen laat passeren? Natuurlijk, het gaat over macht. Blijkbaar kan de specialist het zich permitteren, hij komt ermee weg. En natuurlijk, het gaat ook over kracht. Blijkbaar kan de directeur deze specialist niet aan. Maar er is nog iets: ze leven in een fictieve wereld. Een wereld gebaseerd op verkeerde aannames.

Patiënten gaan niet naar een ziekenhuis voor een arts. Ze gaan naar het ziekenhuis om beter te worden. In een ziekenhuis wil je goed en vriendelijk geholpen worden. Je wilt je op je gemak voelen, het liefst je zelfs thuis voelen. Zeker als je opgenomen wordt. Daarom ga je ook liever naar het ene ziekenhuis dan naar het andere. Je gaat naar een plek waar mensen werken waarvan je hoopt dat ze je kunnen helpen en goed voor je zullen zorgen, op allerlei manieren, dag en nacht. Van receptioniste tot verpleegkundige, van diëtiste tot fysio. En natuurlijk de dokter.

Een ziekenhuis is behalve een gebouw met bedden en apparaten vooral een gemeenschap van mensen. Hoe meer die mensen samenwerken hoe beter het ziekenhuis functioneert. En hoe meer die mensen zich op de patiënten richten hoe prettiger ze het ziekenhuis ervaren. Want aandacht en betrokkenheid werkt. Over placebo-effect gesproken! En dat geldt niet alleen voor ziekenhuizen. Toen Albert Heijn na – of beter gezegd: dankzij – het Ahold-drama de klant weer ontdekte ging de omzet direct omhoog. Je voelt je er weer gezien, want er wordt weer aan je gedacht: ik kan kiezen uit Euroshopper, AH-huismerk en Excellent, al naar gelang m’n banksaldo of (feestdagen)stemming.

Organisaties zijn gemeenschappen van mensen. Mensen die iets doen voor andere mensen. ‘Eigenlijk helpen we elkaar allemaal’ zei een van onze kinderen een keer. Zo verdienen we de kost. De bakker bakt brood voor de boekhouder die zijn administratie doet. We zijn niets zonder elkaar, we hebben elkaar nodig. Maar je bent pas van waarde als je iets toevoegt. Of je nou operator bent of opereert. Als je niets toevoegt heb je geen betekenis. In ieder geval geen economische betekenis. De misvatting is dat sommigen belangrijker zouden zijn dan anderen omdat ze meer lijken toe te voegen.

Vanuit het perspectief van de klant klopt het niet dat de een belangrijker is dan de ander. Ik voel me thuis in een ziekenhuis als er werkelijke aandacht voor mij is, van iedereen, medisch en niet-medisch, waarmee ik daar te maken krijg. Ik ervaar Albert Heijn als een prettige winkel als ik verrast word door de breedte en de kwaliteit van het assortiment (bedacht door die hippe hipo’s op het hoofdkantoor in Zaandam) maar evengoed door de onvermoeibare vakkenvullers (Mohammed uit de reclame bestaat echt!) die voor mij iets gaan halen en de kassameisjes (met al hun exotische namen) die vriendelijk zijn omdat ze zich op hun gemak voelen (en ik vriendelijk ben, omdat ik me op m’n gemak voel).

Daar zit de clou, bij je op je gemak voelen. Iedereen wil zich op z’n werk op z’n gemak voelen, sterker nog: zich thuisvoelen. Als je je thuisvoelt ben je meer ontspannen, dus werk je prettiger. Je werkt makkelijker samen, voelt je minder snel bedreigd of aangevallen, kortom je bent een prettiger collega. Het beste in je kan boven komen. Dat gebeurt als je je verbonden voelt met een organisatie. Dat wil zeggen, met de mensen die er werken. Als je je gezien en gewaardeerd weet, in plaats van uitwisselbaar. Als je voor het management geen ‘rugnummer’ bent maar iemand die bij zijn naam genoemd wordt. Dan kan een organisatie een hechte gemeenschap worden.

Hechte gemeenschappen hebben de toekomst, gemeenschappen van gelijkgestemden. Mensen die met hart en ziel aan een gezamenlijk en uitdagend doel werken. Herkenbare mensen met unieke eigenschappen. Niet zomaar uitwisselbaar, niet zomaar overal inzetbaar. In computerland zie je mooi uitgespeeld waar het naar toe gaat. Dell vertoont prime-time grappig bedoelde commercials waarin nep-mensen in nep-fabrieken aan nep-computers werken. Apple heeft op www.apple.com informatieve clips met hun eigen helden - echte mensen die met voelbare inspiratie en recht van binnenuit praten over hun producten en prestaties. Ze zijn apetrots.

Terug naar de apenrots. De ziekenhuisdirecteur uit het begin had ook kunnen antwoorden: ‘Hmm... een verraderlijk raadsel, amice. Ze komen niet voor jou en ze komen niet voor mij. Ze komen hier om beter te worden. Dat doen we met z’n allen. Daar werken we met elkaar aan. Dus nu aan het werk jij, je hebt vast een volle wachtkamer.’ That’s the spirit!

[Deze column verscheen in het Tijdschrift voor Management Development, jaargang 17 | nummer 4 | winter 2009]

Read More

Het Geheim van Ik en de Anderen

Met Sabrina Oudega van de Baak sprak ik in Edam een uur met Simon Terpstra.

Hij was jarenlang trainer bij Ik en de Anderen, de evergreen van de Baak als het gaat over persoonlijke ontwikkeling.

Gertjan Geurts van de Baak maakte er een korte film van, Het Geheim van Ik en de Anderen - een afscheidskado.

Hij maakte van de film ook een clip van twee minuten.

Read More

Raad voor de Kinderbeschadiging

Ik hoop dat mijn kinderen nooit met een psycholoog van de kinderbescherming te maken krijgen

‘Opvallend is dat [kind] (zoals wel verwacht zou kunnen worden in deze leeftijdsfase) weinig belang hecht aan acceptatie door haar peergroup, zelfgenoegzaam is en grote tevredenheid met zichzelf laat zien. [kind] lijkt haar identiteit vooral te ontlenen aan hoe zij erin slaagt haar leven op een voor haar zo plezierig/nuttig mogelijke wijze in te vullen en het verbeteren van haar competenties, los van wat anderen (uitgezonderd haar vader) daarvan denken.’ citeren de rechters in het vonnis van 30 november 2009 over Laura Dekker (14) de psycholoog van de Raad voor de Kinderbescherming (arcering AM).

Allereerst: ik ken Laura niet; en ik ben geen psycholoog. Ik ben vader. Wat zou ik trots zijn op zo’n kind! Op eigen benen, onafhankelijk en ondernemend. Ze trekt haar eigen plan. Ze laat zich niet bepalen door wat anderen van haar en haar levensinvulling vinden. ‘Dat zouden meer mensen moeten doen!’ om de Cup-a-Soup commercial maar aan te halen.

Vanwaar al die opwinding over een eigenwijs meisje? Waarom roept haar eigenzinnigheid zoveel emoties op? Hoe bestaat het dat een psycholoog een kind van veertien ‘zelfgenoegzaam’ durft te noemen? Is het onder de deskundigen bij de kinderbescherming normaal om zo over kinderen te praten? Wie denk je dan dat je bent? En wat is er mis met Laura’s ‘grote tevredenheid met zichzelf’? Een puber met een positief zelfbeeld, wat wil je nog meer? Daar is André Rouvoet toch blij mee? Of zijn door dit soort adviezen de wachtlijsten zo lang? Houden mensen zichzelf en elkaar aan het werk: ‘Ergerlijk, zo’n kind dat geen hulp nodig denkt te hebben!’

Of zijn mensen bij de kinderbescherming domweg jaloers op Laura? Omdat zij doet wat ze zelf niet durven? Godzijdank baseren de rechters hun vonnis niet op dit gedeelte van het advies. Maar ondertussen is het kwaad wel geschiedt. Een kind krijgt officieel te horen dat het niet deugt. Als het op school zou gebeuren haalde ik m’n kind eraf.

Ik hoop dat mijn kinderen nooit met een psycholoog van de kinderbescherming te maken krijgen. Zo’n liefdeloos rapport is niet alleen beschamend maar ook beschadigend. Over geweld tegen kinderen gesproken. Cynisch om in het vonnis te lezen dat ‘De deskundige vermoedt dat Laura emoties als angst of verdriet afweert.’ Met zulke hulpverleners in de buurt is dat maar goed ook!

Laura hoeft niet de wereld rond om haar stevigheid en eigenheid te ontwikkelen. Daar zorgt de psycholoog van de kinderbescherming wel voor. En hoezo kinderbescherming? ‘Raad voor de Kinderbeschadiging’ grappen mijn kinderen.

(Gepubliceerd in Trouw, 4 november 2009)

4 november - Gebeld door Richard Bakker, woordvoerder van de Raad voor de Kinderbescherming. Het aangehaalde rapport is niet geschreven door een psycholoog van de Raad. Het is afkomstig van een externe deskundige, mw Moonen, die door de rechter om advies werd gevraagd. Het rapport was dus uitdrukkelijk niet afkomstig van een psycholoog van de kinderbescherming. Gelukkig maar.

Read More

Betaalde liefde

(foto: MeRy / www.mery.nl)

Gesproken column - Reuring! Café, 21 oktober 2009

We overvragen de overheid. De overheid moet ervoor zorgen... dat onze kinderen op school meer leren, dat ze minder dik worden, dat ze meer buitenspelen, dat ze beter worden opgevoed. En dat er in het algemeen minder kinderen worden doodgeslagen (elke week een) en o ja, dat meer vrouwen langer werken en op hogere posities belanden.

Maar wat ben ik blij dat meestal een van ons tweeën, en dat is meestal mijn vrouw, thuis is als onze kinderen van school komen - hen ziet, hen in de gaten heeft. Want de enigen die echt kunnen opvoeden zijn ouders. Al het andere is surrogaat.

Opvoeden is geen aktiviteit, het is aanwezigheid, het is er zijn. (Heeft mijn vrouw me net uitgelegd. Heel frustrerend trouwens, dat aanwezig zijn, want je ‘doet’ niets.) Opvoeden is onvoorwaardelijk. Het is hard werken maar het is geen baan. En iedereen die betaald krijgt is er uiteindelijk voorwaardelijk. Die is er voor zijn werk, hoe betrokken ook. Per saldo is het betaalde liefde.

Maar ondertussen hebben de meeste ouders geen idee wat opvoeden inhoudt – ik ook niet. Je kunt er niet voor doorleren. Er zijn geen diploma’s voor. (Godzijdank, anders ging de overheid dat ook nog regelen.) Als ouder heb je ervaringen met je eigen opvoeding, positief en negatief. Je kunt daar voornemens aan ontlenen. Maar het grootste deel van opvoeden doe je toch onbewust. En dan begint het probleem. Waar we graag een maatschappelijk probleem van maken. En naar de overheid kijken. Maar het is een persoonlijk probleem.

(‘Waarom beginnen Marokkaanse kinderen gelijk te slaan?’ vroeg een van onze kinderen. Het enige wat ik kon zeggen was: ‘Ze zullen wel niet anders leren.’ Of zoals Bill Cosby een keer zei: ‘Hurt people hurt people.’)

Opvoeden begint bij je eigen opvoeding. Hoe ben je zelf grootgebracht? Wat wil je daarvan overnemen? ‘Alles wat je zelf oplost geef je niet door aan je kinderen,’ maakte een wijze therapeut mij ooit duidelijk. En daar kan de overheid niets aan doen.

Ik geloof in mensen. In hun eigen kracht. Mensen die zichzelf helpen, en anderen helpen. In die volgorde. Thuis, om hen heen. In hun familie, bij vrienden. In de straat en op school.

Zorg en liefde kun je niet uitbesteden. Je kunt het wel ontwikkelen, met hulp van anderen. Vaak pas na de nodige ellende. Het kan groeien. Het begint met liefde voor jezelf. Dan komt die ander. Dat wens ik alle tienermoeders en importbruiden toe. Alle vaders en moeders. En vooral onze kinderen.

Read More

Hoe durf je?!

Doorzettingsmacht. Prachtig woord. Geleerd bij Gewoon Doén | Casusadoptie*. Het staat niet in de Van Dale. Nieuw woord dus. Wat zou er staan als Gewoon doén gewoon wordt?

door·zet·tings·macht de; v(m) -en 1. sterkte, kracht om te volharden 2. persoon of zaak die macht heeft en (ondanks bezwaren) iets laat doorgaan.

Zoiets? Doorzetten op basis van kracht of macht. Macht als functionaris, kracht als mens. Maar voorlopig dichten we doorzettingsmacht vooral toe aan schaal 15 en hoger. Want een sponsor van een casus is een baas, liefst een belangrijke baas.

Maar wat dacht je ervan om zelf baas te worden? Zonder de macht, het gedoe en de volle tassen. Wel met heel veel kracht. Een Echte Baas dus. Een die van volhouden weet. Die niet bang is. Tenminste, zo lijkt het. Natuurlijk ben je wel bang. Maar je voelt je angst, en je doet het toch. Doodeng, maar je durft het.

Durven dus. Waarom is durven zo bijzonder? Hierom: ‘Hoe durf je?!’ Hoe vaak heb je dat niet gehoord? En wat was de blijvende indruk daarvan? Durven is niet goed! Papa of mama – of de meester of de juf, of welke boven je gestelde dan ook - zou wel eens boos op je kunnen worden! Durven leer je al heel vroeg af. Om het vervolgens weer te willen leren. Tenminste, als je later iets voor elkaar wilt krijgen, wanneer je groot geworden bent.

Verwondering helpt. Want je bent nu volwassen. Waar ben je in hemelsnaam bang voor? Je bent bang voor je vader en je moeder! Maar wat kan je gebeuren? Word je ontslagen, als ambtenaar, in Nederland? En dan gooien ze je eruit! Word je dan ook je huis uitgezet? Het grootste risco is dat je bijzonder succesvol wordt omdat je zoveel voor elkaar krijgt. Dankzij jouw hoogstpersoonlijke doorzettingskracht. Leuke nieuwe competentie? Liever niet. Gewoon doén.


*) Column voor Gewoon Doén, rijksbrede casusadoptie - een project van Vernieuwing Rijksdienst (Ministerie van Binnenlandse Zaken en Konikrijksrelaties).

Read More

Waer werd oprechter trouw..?

Kun je trouw zijn aan je werk zoals je trouw bent aan je man of vrouw? Niet opgeven als het tegenzit? Doorgaan in het vertrouwen dat het op een dag weer goed komt, of zelfs beter wordt? Niet naar een ander als je je zin niet krijgt of ontevreden bent? Misschien heeft het met leeftijd en levensfase te maken. Net als in je liefdesleven kom je in je werk verder door van alles uit te proberen. Door niet trouw te zijn ontdek je wat je wilt en waar je van houdt. Daarom ben ik blij dat ik niet met mijn eerste vriendinnetje getrouwd ben. En niet meer het werk doe waarvoor ik ooit ben opgeleid.

Je kunt ook zo trouw zijn dat je jezelf uit het oog verliest. Jezelf en je talent tekort doen en zo jezelf kwijt raken. In een huwelijk raken mannen dan aan de drank en vrouwen verslaafd aan shoppen. Maar dan gaat het niet meer over trouw. Dat is gebrek aan moed om te doen wat je wilt. Jezelf uitspreken en consequenties trekken. Op dat soort laffe trouw zit een organisatie niet te wachten. Je wilt oprechte trouw. Net als in een liefdesrelatie. Zoals Joost van den Vondel al dichtte. ‘Waer werd oprechter trouw / Dan tusschen man en vrouw / Ter weereld oit gevonden?’

Maar wat heet oprecht? En zijn organisaties wel oprecht? Organisaties willen graag dat je trouw bent. Ze willen trouwe aandeelhouders, trouwe klanten en trouwe medewerkers. Maar de trouw die organisaties zo hogelijk zeggen te waarderen heeft ook iets opportunistisch. Een medewerker wordt gewaardeerd. Letterlijk. Iemand heeft waarde voor een organisatie. Die waarde drukt zich uit in salaris, bonussen, opleidingen. Als organisatie investeer je in iemand en die investering wil je eruit halen. Die wil je binnenhouden. Want vertrek is verlies, een desinvestering.

Vergelijk een liefdesrelatie, je hebt zoveel tijd en energie in elkaar gestoken, dat wil je niet weggooien. Je klampt je aan elkaar vast. Langzaam maar zeker voel je je tot elkaar veroordeeld. Een leven lang wordt levenslang. Je weet je niet meer wat je het liefste zou willen. In een organisatie is het niet anders. Je voelt je gebonden door wat je ooit boeide. Binnengehouden. Je loopt vast en je wordt een last – voor jezelf en je omgeving. Te lang bij elkaar gebleven. Opgesloten in een gouden kooi. Met elkaar opgescheept. Elkaar de schuld gevend. Alleen met veel pijn kan de relatie dan nog worden verbroken.

Dan blijkt dat je allebei opportunistisch bent geweest. Was je echt blij met elkaar? Was je als organisatie echt blij met iemands bijdrage? Of waren er onuitgesproken twijfels? Kwam het gewoon goed uit? En als medewerker, was je blij met wat je bijdroeg? Was dit echt wat je wilde? Vervulde dit werkelijk? En dan kom je erachter: ik ben niet eerlijk geweest. Noch naar mezelf, noch naar de ander. Zo is trouw zijn uiteindelijk een kwestie van bewustzijn. Een state of mind. Een permanent aanwezig besef van je eigen drijfveren. Waarom doe ik dit eigenlijk? Word ik hier blij van? Vervuld mij dit? En dat gaat wel even verder dan: Word ik hier beter van? Want die vraag beperkt zich tot materie – tot GSM: Geld, Status & Macht. Lees Het drama Ahold, lees De Prooi.

Oprechte trouw betekent om te beginnen volkomen trouw zijn aan jezelf. Trouw aan je eigen waarden. Wat die waarden ook mogen zijn. Als ze jou maar duidelijk zijn. En als je die waarden maar duidelijk maakt aan je omgeving. Dan hoeft niemand zich voor de gek gehouden te voelen. Dan kun je kiezen voor de omgeving waar je het meest tot je recht komt. Waar jouw waarden sporen met de waarden van degenen om je heen. Dan ben je vanzelf trouw aan de ander, aan de organisatie. Want je bent trouw aan hetzelfde. Je deelt dezelfde waarden. En alleen op gedeelde waarden kun je een organisatie bouwen.

Wanneer je weet wat je waarden zijn kun je ook doen wat je wilt. Doe Wat Je Wilt! En mocht je bang zijn dat je dan ontspoort kun je daar nog iets aan toevoegen. Doe wat kerkvader Augustinus – nadat hij ongeveer alles gedaan had wat God verboden had en erachter was gekomen dat hij daar niet gelukkig van werd – aanraadde: Ama et fac quod vis – Love, and do what you will. Liefde als veiligheidssluiting. Eerst in de dop knijpen anders krijg je de flacon niet open. Dat lukt alleen als je je ervan bewust bent. Truc special: stel jezelf bij alles wat je doet de vraag: ‘Is dit liefdevol?’

Met de vraag ‘Is dit liefdevol?’ ontstijg je ook het troosteloze trouw zijn. Trouw zijn omdat het zo hoort. Het kan liefdeloos zijn om te blijven en juist liefdevol om te gaan. In je liefdesleven en in je werkende leven. Trouw ben je aan iets dat je werkelijk past. Dan ben je trouw aan jezelf, uit liefde voor jezelf. Dat maakt je ook betrouwbaar. Mensen weten wat ze aan je hebben. Zo horen trouw en liefde bij elkaar. Door je bewust te zijn van wat je werkelijk wilt en daarnaar te handelen. ‘Waer werd oprechter trouw..?’ Bij jezelf, diep van binnen.

(Verschenen in Tijdschrift voor Management Development, najaar 2009)

Read More

Nieuw boekje! Vrouwen in de top, mannen op het schoolplein

Nodig tien topambtenaren uit voor een etentje en vraag hen te praten over mannen, vrouwen en leiderschap... en je krijgt een boekje. Dat was het plan van de Baak en het werkte. En de tien genodigden werkten van harte mee. Een boekje vol inzichten, relativering en humor. Ik heb het met veel plezier geschreven. Met rake foto's van Sanneke Fisser. En als gebruikelijk prachtig verzorgd uitgegeven door de Baak.

Hier de inleiding van het boekje:

Natuurlijk zijn er verschillen tussen vrouwen en mannen. Van nature, vanzelfsprekend. Er zijn boeken over volgeschreven en er is wetenschappelijk onderzoek naar gedaan. En er zijn gemeenplaatsen en platitudes te over. Veel is terug te voeren op de evolutie. Vanaf het moment dat we ophielden samen rond te scharrelen op zoek naar noten en bessen is er wezenlijk iets veranderd in de verhouding tussen mannen en vrouwen. We vestigden ons op vaste plaatsen en de ellende begon. Vrouwen bleven thuis en mannen trokken er op uit. Helemaal seksebepaald. Het gender issue was geboren.

Watjes en bitches
Vanaf de jaren zestig kwamen steeds meer mannen erachter dat ze eigenlijk niet deugden in de ogen van steeds meer vrouwen. Mannen waren de onderdrukkers. Daar waren die mannen zich niet altijd van bewust maar ze voelden zich er vaak wel schuldig over. Veel mannen deden daarop hun uiterste best om vrouwvriendelijk te worden en hun vrouwelijke kwaliteiten te ontwikkelen. Of werden ze van de weeromstuit watjes? Waar was hun stevigheid en relativeringsvermogen gebleven?
Veel vrouwen werkten hard om hogerop te komen. Een aantal kwam erachter dat ‘meedoen met de mannen’ een succesvolle strategie kan zijn. Met als gevolg dat vrouwen die zich mannelijk gedroegen, vooral in de top bitches genoemd werden. Wat zowel andere vrouwen als mannen in verwarring bracht. Is dit nou een vrouw of eigenlijk een man? Typisch vrouwelijke kwaliteiten als zelfreflectie en open staan voor signalen uit de omgeving kwamen juist niet uit de verf.

Biologie en chemie
Terug naar het stenen tijdperk. Vrouwen zaten samen met de kinderen bij de hut, mannen trokken er met elkaar opuit om te jagen en te vissen. Daarom kunnen mannen zich goed bepalen tot een ding, liefst wat verder weg – Daar! Straks! – maar ook instinctief handelen – Schieten! Ophalen! – terwijl vrouwen van alles tegelijk kunnen doen en ondertussen de rust en het overzicht bewaren. Vandaar dat vrouwen goed kunnen zorgen en multitasken en mannen goed zijn in plannen maken en plotseling in actie komen. Niet alleen een kwestie van biologie maar ook van chemie: vrouwen kunnen genieten van de aanmaak van het zorghormoon oxytocine terwijl mannen kunnen kicken op een adrenalinestoot.

Grenzen en drempels
Tot zover wat we allemaal wel weten. Lossen die wetenschap en die algemeenheden over mannen en vrouwen nou iets op? Wat moet je ermee als je nadenkt over leiderschap? Of leiding probeert te geven? Waar loop je dan tegenaan? Wat werkt mee, wat werkt tegen? In hoeverre zijn het de omstandigheden die je bepalen? Op wat voor manier kom je jezelf tegen? Hoe loop je aan tegen je eigen grenzen en drempels, opvattingen en vooroordelen?

Inzicht en ervaring
Daarover zijn we in gesprek gegaan met vrouwen en mannen op topposities bij de rijksoverheid. Slimme mensen, succesvolle mensen en vooral... mensen. Ze hebben allemaal hun twijfels, net als iedereen. Het mooie is: dat durven ze ook te laten zien. Ze weten het ook niet precies. Dat maakt hen bijzonder. Lees en geniet mee van hun inzichten en ervaring.

En dan begint het gesprek...

Meer lezen? Vrouwen in de top, mannen op het schoolpein (48 pag. full color) kost € 9,95 excl. portokosten. Te bestellen via de Klantendesk van de Baak, 0343 556369 of email@debaak.nl.

Read More

Eenvoud heeft de toekomst

Laatst was ik op een bijeenkomst van de Publieke Zaak. Onderwerp: 21minuten.nl – de tussenrapportage over de Europese resultaten. Geen uitkomsten om blij van te worden: de kloof tussen hoog en laagopgeleid en hoge en lage inkomens tekent zich steeds pijnlijker af. Juist als het over Europa gaat. Europa als splijtzwam. Kort gezegd: vooral hoog is voor, vooral laag is tegen. Kosmopolieten vs nationalisten, zoals Mark Bovens het laatst zo mooi zei.

De Europese lijsttrekker van de PvdA probeerde een zaal vol EU-betrokken hoogopgeleiden ervan te overtuigen dat Europa er echt niet alleen voor de elite is: ‘Ook MBO’ers kunnen dankzij Europa in Spanje gaan studeren.’ Toevallig zat ik naast een van de leukste marktonderzoekers van Nederland. Een echte NL-kenner. Die zei: ‘Loodgieters gaan niet naar Spanje om te studeren, die gaan naar Spanje om vakantie te vieren.’ ‘Liefst temidden van andere Nederlanders,’ dacht ik er achteraan.

Op een gegeven moment kon ik de goedbedoelde politieke gewenstheden niet meer verdragen en deed iets ongepasts. Ik riep met m’n handen aan m’n mond naar de lijsttrekker: ‘Geloof je het zelluf?!’ Daar werd hij erg boos over. ‘Ik ben twintig jaar journalist geweest en nu vijf jaar Europarlementariër...’ (Als je iemand autoriteitsargumenten hoort gebruiken dan weet je wel hoe het zit ;-) ‘En,’ ging hij verder, ‘ik heb geleerd: onderschat de mensen nooit!’

‘Onderschat de mensen nooit!’ Dat is precies wat hij deed. Maar steeds meer mensen laten zich niet meer onderschatten, laat staan voor de gek houden. ‘Het is complex’ is te lang gebruikt om anderen uit te sluiten. Het is een teken van onvermogen. Tegelijkertijd, veel politici en ambtenaren zijn dol op complexiteit. Het lijkt wel of je er in Den Haag op geselecteerd wordt. Complexiteit als intellectuele uitdaging. Maar val een ander daar alsjeblieft niet mee lastig. Zolang iets complex is doorzie je het nog niet. En als je het doorziet is het niet meer ingewikkeld. Integendeel, dan is het doorzichtig en kun je het iedereen eenvoudig uitleggen en er helder over vertellen.

Ingewikkelde boodschappen werken niet. Niet omdat de mensen ze niet zouden begrijpen. Ze werken niet omdat je ze zelf niet begrijpt. En dat voelen mensen haarfijn aan. Die confronteren jou met hun ongeloof en dan word jij boos. Maar je bent boos over je eigen onmacht om ingewikkelde zaken te doorzien – of te aanvaarden wat je daar ziet: politieke ongewenstheden. Maar zoals onze nationale filosoof al zei: ‘Je gaat het pas zien als je het doorhebt.’

Mensen zijn niet gek. En probeer ze ook niet voor de gek te houden. Anders word je in de Tweede Kamer zomaar tot drie keer toe ‘flapdrol’ genoemd als je een ingewikkeld - staat gelijk aan: geen - antwoord geeft op een eenvoudige vraag. En terecht! Hou jezelf voor de gek. Mensen voelen haarfijn aan dat jij iets niet door hebt, of tegen beter weten in iets niet door wilt hebben.

Andersom, transparantie werkt. Daarmee schep je volstrekte duidelijkheid. Dan wordt het weer eenvoudig. ‘Lekker simpel?’ Je wint er de verkiezingen mee. En de harten van de mensen. Of je nou Fortuyn of Obama heet, voor of tegen Europa bent, Wilders of Pechtold. Eenvoud heeft de toekomst.

Gesproken column, Reuring!Café 10 juni 2009

Read More

Read More

Opvoeden, de toekomst van de ambtenaar

Steeds meer mensen weten zich prima te redden. Ze zijn goed in nutstaken. Ze richten scholen op voor hun kinderen, stichten verpleeghuizen voor hun ouders, beginnen een onderling waarborgfonds, delen auto’s, produceren samen schone energie, regelen met elkaar de waterhuishouding in hun wijk, onderhouden het groen in hun buurt, maken voor hun gebied een bestemmingsplan, stellen een wijkmanager aan.

Ze zeggen: ‘Voor ons hoef je niet te zorgen, dat doen we zelf wel.’ Mensen die niet klagen dat de overheid te weinig doet en niet naar hen omkijkt. Ze vinden dat de overheid juist te veel doet: ‘Loop niet in de weg, vertrouw ons nou maar en laat ons met rust!’ Ze leven in een betere toekomst – waarin ze goed voor zichzelf en goed voor elkaar zorgen.

De ambtenaar van de toekomst ziet dat dit toekomst heeft. Weet dat dit zelfsturende burgers zijn. Is niet bang voor deze weldenkenden, prijst zich met hen gelukkig en juicht ze toe. Weet dat dit net kinderen zijn die op kamers gaan: ze willen graag op eigen benen staan maar wel kunnen terugvallen op het vertrouwde nest. De ambtenaar van de toekomst maakt voor deze zelfredzamen graag uitzonderingen op de regels: weet dat niets zo ongelijk is als het gelijk behandelen van ongelijken.

Maar ondertussen... ‘Uit onderzoek blijkt’ dat vier miljoen volwassen Nederlanders zich buitenstaander voelen. Deze mensen kíjken niet alleen naar Hart van Nederland, ze zíjn het hart van Nederland. Volgens bureau Motivaction leven er middenin onze samenleving vier miljoen ontevreden mensen. Ze hebben het gevoel dat ze niet meetellen. Een derde van de volwassen bevolking! Goed voor vijftig kamerzetels. Ze doen de boekhouding, rijden taxi’s, staan op steigers en draaien ploegendiensten. Ze voelen zich overvraagd, en ondergewaardeerd – in de steek gelaten, vooral door de overheid. Ze leven in een verleden waarin alles beter was – omdat er goed voor hen werd gezorgd.

Misschien ligt de grootste maatschappelijke uitdaging bij deze vier miljoen mensen. Ze zorgen voor verkiezingsuitslagen waarbij ‘zomaar’ een derde van de kamerzetels naar de flanken links en rechts kan gaan. (Dat krijg je van algemeen kiesrecht ;-) Ooit konden we lachen om Boer Koekoek, een randverschijnsel. Populisme bevindt zich niet meer aan de rand, het is mainstream geworden.

‘Volksvertegenwoordiging’ wordt inmiddels heel letterlijk ingevuld: het volk wordt vertegenwoordigd, in woord en gebaar: ‘U (dat wel!) bent knettergek.’ Wim Kan zong het al: ‘Ik vertolluk, ik vertolluk, de gevoelens van het volluk.’ Het wachten is op de volksvertegenwoordiger die Gerdi Verbeet toebijt: ‘Fok Jou Bitch!’ Of eentje met een petje, bozig tegen de premier: ‘Watzmetjou?!’ Of een met een oranje pruik op, die in de hal van Nieuwspoort ‘Ollee-ollee’ aan het wildplassen is.

De ambtenaar van de toekomst begrijpt dat ontevreden hart van Nederland. Kent die gezinnen waar inlevingsvermogen, gemeenschapszin, tolerantie, matiging en zelfbeheersing geen vanzelfsprekende waarden zijn. Weet wat het is om je niet gehoord en niet gezien te voelen. Kent de onderbuik van Nederland maar al te goed – zowel de boze capuchons (‘Pannenkoek!’) als de wanhopige plusglazen (‘Zakkenvullers!). Hoeft niet naar Rondom 10 te kijken om te ontdekken hoe de machtelozen zich voelen: bang en boos, teleurgesteld en tekortgedaan. De ambtenaar van de toekomst weet wat hier nodig is: veel liefde, nog meer begrip en volstrekte duidelijkheid – inderdaad, zoals je kinderen grootbrengt. Opvoeden, de toekomst van de ambtenaar.

Gesproken column tijdens Reuring!Café van 13 mei 2009

Read More

Ik hoop dat mijn kinderen in opstand komen

Mijn generatie is aan de macht. Ik schaam me dood voor onze kortzichtigheid en behoudzucht. We zijn groot in klein denken. En goed in achteruitkijken.

Waar is onze aansprekende toekomstvisie? Waar blijven onze baanbrekende plannen om van Nederland het schoonste, slimste, gezondste en meest tevreden land ter wereld te maken? Waar zijn onze inspirerende vergezichten die vertrouwen in de toekomst geven? Plannen waar je blij van wordt, waar je in wilt geloven en die daardoor ook werken?

We weten dat deze crisis een uitgelezen kans biedt om alles wat achterhaald is en niet meer werkt achter ons te laten: vele 20e eeuwse verworvenheden (lees: zekerheden) die een gezonde en eerlijke ontwikkeling van onze samenleving inmiddels danig in de weg zitten. Gouden ketenen. Vastigheid en vadsigheid. Bescherming en bevoordeling van de gevestigden is de norm. Je zult toch jong zijn of van buiten komen en mee willen doen.

We kunnen een reuzensprong maken en de toekomst die we willen naar ons toehalen. Vanuit deze crisis transformeren naar iets nieuws, onszelf optillen naar een ander niveau van leven en werken. Dat is nog eens volksverheffing. Van consumeren naar produceren. Maken in plaats van opmaken. Misschien is er nog steeds niet genoeg urgentie. Moet het eerst nog gekker worden?

Ik hoop van harte dat mijn kinderen niet op ons wachten. Ik hoop dat ze massaal in opstand komen. Niet met van die suffe demonstraties. Nee, letterlijk in opstand: dat ze opstaan. Ik hoop dat ze volop gaan ondernemen en zich niets gelegen laten liggen aan onze heilige huisjes. Ik hoop dat ze niet wachten op de politiek. Ik hoop dat ze zich niets aantrekken van onze rituele dansen, achterhoedegevechten en schijnoverwinningen. Ik hoop dat hun wereld groter is dan de onze.

Ik hoop dat ze zaken ondernemen die bijdragen aan een betere wereld, om te beginnen Nederland – dat een voorbeeld kan worden voor de rest van de wereld: een schoon land, met gelukkige kinderen, creatieve ondernemers, gezonde werkers, trotse ouders en tevreden bejaarden. Ik hoop dat de jeugd van tegenwoordig tegen ons zegt: ‘Hoe jullie leven is zó 20e eeuws.’

Ik hoop dat mijn kinderen laten zien dat je kunt leven en werken zonder de aarde uit te putten, zonder buitenstaanders en nieuwkomers uit te sluiten en zonder anderen – mens en dier – uit te buiten. Ons laten zien dat in een wereld waarin alles met elkaar samenhangt je eigen belang en andermans belang uiteindelijk hetzelfde is. Een nieuwe kijk op waar we zo goed in zijn: eigenbelang.

Ik wil tegen ze zeggen: ‘Wacht niet op ons. Wij geven niet het goede voorbeeld. Doe het zelf. En ik kan alleen maar hopen dat jullie ons straks niet vergeten zijn.’

Ook te vinden op De Nationale Dialoog

Read More

Krachtig bestuur, of krachtige bestuurders?

Gesproken column, Reuring!Café, Vereniging voor Overheids Management - 15 april 2009, Den Haag


Krachtig bestuur... Ik merk dat ik niet verlang naar krachtig bestuur. Ik verlang naar krachtige bestuurders.

Ik verlang naar krachtige bestuurders die wandelende voorbeelden zijn. Ik verlang naar politici en ambtenaren die in hun kracht staan. Ik verlang naar bestuurders die niets liever willen dan samenwerken – met collega’s, met burgers, met wie maar wil: samen werken. En niet ophouden tot problemen werkelijk zijn opgelost en projecten echt klaar. Niet versagen, volharden. Mensen die ten behoeve van het grote geheel zichzelf kunnen ontstijgen. Voorbij de kleingeestigheid en het dagelijkse gedoe. Grote mensen.

Ik verlang naar krachtige bestuurders – mensen die leven en werken vanuit vertrouwen in plaats vanuit wantrouwen. Die nergens bang voor zijn. Zeker niet voor andere mensen. Normaal doen. Het vuilnis buiten zetten. Zoals Michelle Obama daarover tegen de nieuwe president zei: ‘Yes, you can!’ Ik verlang naar krachtige mensen. Allemaal bestuurders – bestuurders van hun eigen leven.

Een krachtig bestuurder is de ambtenaar die ‘Nee’ zegt. Die grenzen stelt. ‘Nee’ zegt tegen consumerende, verwende of gewoon onbeschofte burgers. Of ‘Nee’ tegen een ambitieuze wethouder of gedeputeerde die wil scoren met een onuitvoerbaar, maar politiek o zo interessant plan.

Een krachtig bestuurder is de minister die zijn ambtenaren niet het bos instuurt maar zegt: ‘Ik kan je geen duidelijke opdracht geven want ik weet het niet precies. Kom met je beste ideeën. En alles mag.’

Een krachtig bestuurder is de Kamervoorzitter die tegen een zwartgallige jongeman met witgebleekte haren zegt: ‘Kom eens bij me, haal even diep adem’, een arm om hem heen slaat en heel zachtjes vraagt: ‘Lieve jongen, word je hier nou echt blij van? Van zo boos doen tegen andere mensen? Nee toch?!’

Een krachtig bestuurder is de premier die tijdens de Grote Recessie tegen zijn regering zegt: ‘Een ding: het woord ‘onbespreekbaar’ wil ik hier niet meer horen – we maken onszelf belachelijk, we zijn niet meer serieus te nemen. Alle heilige huisjes zijn vanaf nu bespreekbaar, ook dat huis van mij. Dus laten we beginnen met de hypotheekrenteaftrek te bespreken.’

Een krachtig bestuurder is de vakbondsleider die op haar beurt – gesteund door dit krachtige voorbeeld – tegen haar leden zegt: ‘Ik zou over het stapje-voor-stapje verhogen van de pensioengerechtigde leeftijd kunnen zeggen: ‘Dat ga ik niet meemaken.’ Maar daarmee wek ik bij jullie valse hoop. Dat zou grootspraak zijn. Net zoiets als: ‘Ik geloof dat ik het van tafel kreeg’, terwijl ik weet dat het er nog op ligt.’

Een krachtig bestuurder is de staatssecretaris die op het jaarlijkse feestje van de bestuurskundigen zegt: ‘Ik weet dat jullie tot de redelijkste mensen van dit land behoren, het land met misschien wel de redelijkste overheid ter wereld. Maar dat is niet genoeg. Wat ik nu van jullie verwacht is wijsheid en compassie. Juist van jullie, en juist nu. Want wijsheid en compassie zijn echt nodig om iedereen mee te krijgen. Obama is de nieuwe maat. Voor mij, en ook voor jullie.'

U hoort het wel. Ik verlang naar krachtige bestuurders, naar mensen die in hun kracht staan. Dat wens ik iedereen hier dan ook van harte toe. Stap in je kracht. Eigen Kracht. Dan komt het met dat Krachtig Bestuur vanzelf wel goed.

Ik dank u voor uw aandacht.

(Deze column vind je ook op De Nationale Dialoog van De Publieke Zaak)

Read More

Voortschrijdend inzicht ('Nooit te oud om te leren') - Speech voor onze Maria

"Als Minister van Economische Zaken wil ik - zeker nu het crisis is - innovatie stimuleren. Grappig genoeg had ik daarvoor in mijn vorige kabinetsperiode als Minister van Onderwijs juist de kans: geen betere economische stimulans dan het best denkbare onderwijs. Onderwijs dat gaat over een kind in zijn geheel, met al zijn talenten. Potentieel dat met geen Citotoets of examen te meten valt. Creativiteit en verbeeldingskracht, ondernemerschap en doorzettingsvermogen. Kwaliteiten die nodig zijn om echt iets nieuws tot stand te brengen, en die we meer dan ooit nodig hebben. Ondertussen ligt het talent voor het oprapen en we laten het met z’n allen liggen. We zien het niet en hebben er dus ook geen aandacht voor. En aandacht is nou net de sleutel. Tijd en aandacht voor elk kind. Omdat het er recht op heeft, en het economisch slim is.

Ik zie u denken: is dit onze Maria? Mea culpa? Nee hoor, nooit te oud om te leren. Gewoon voortschrijdend inzicht. Dat hebben we allemaal. Ik ook. ‘Een mens is ook maar een minister’, om Wim T. Schippers aan te halen. Bij mij ging het als volgt. Ik hoorde over een kind van twaalf jaar oud. Een muzikale Haagse jongen. Een creatief en ondernemend kind. Zo creatief en ondernemend dat mijn collega van Sociale Zaken hem een ontheffing van de wettelijke regels voor de kinderarbeid heeft verleend. Diezelfde jongen is dyslectisch, en zijn hersenen werken anders dan bij de meeste kinderen. In ons onderwijssysteem heeft hij dus ‘leerproblemen’. Nu komt hij in aanmerking voor LWOO, leerweg ondersteunend onderwijs. Dan krijgt zijn school voor hem tweemaal zoveel budget als voor een ‘normale’ leerling. Godzijdank heeft hij genoeg eigenwaarde om zijn nieuwe label niet te beleven als een afgang of een handicap. Want hij weet wat hij in zijn mars heeft. Hij heeft zin in zijn nieuwe school – met maximaal vijftien leerlingen per klas. Dus volop aandacht, alle tijd voor betrokkenheid! Bijna De school van Prem, met z’n tienen in een kasteel. Maar dat is eenmalig voor de televisie, en dit is echt.

Het heeft mij aan het denken gezet. Dit kind heeft geluk: hij heeft een officieel erkend probleem. Maar met z’n vijftienen in een klas, dat gun je toch elk kind? Vreemd genoeg hebben we het gewoon niet over voor onze kinderen. Het is stuitend en dom tegelijk, daar ben ik nu wel achter. Want ondertussen besteden we ons geld wel aan de gevolgen van het falende systeem. Wat zijn de maatschappelijke kosten van een onderpresteerder of een schooluitvaller? En wat lopen we met z’n allen mis aan productiviteit en belastinginkomsten als iemand niet meedoet, niet optimaal functioneert?

We zijn nog steeds, ondanks de crisis, een van de allerrijkste landen ter wereld, maar of we het nou hebben over lerarensalarissen of kleinere klassen, bijscholing of extra begeleiding, de discussie gaat niet over nut en noodzaak maar altijd weer over geld – dat we wel hebben maar anders willen besteden. Maar uiteindelijk zijn we dat geld toch kwijt: aan problemen waarvan we er waarschijnlijk veel kunnen voorkomen – door het best denkbare onderwijs. We zien het onderwijs als een kostenpost, in plaats van een investering in onze eigen toekomst. Het is Hollandse zuinigheid, en klassieke kortzichtigheid. Zeker nu.

Degenen die het zich kunnen veroorloven laten hun pubers op het nippertje bijspijkeren bij Luzac, of kopen voor hun kleuters gegarandeerde aandacht bij Florencius. Het Gooi redt zich prima, crisis of geen crisis. Kinderen van betrokken ouders komen er ook wel. Maar je zult toch ouders hebben die niet goedgebekt, hoogopgeleid of veelverdienend zijn. Ik gun elk kind een klas van vijftien kinderen. En elke leerkracht ook. Het is te zot voor woorden dat je eerst een officieel probleem moet hebben (of zijn) om de aandacht te krijgen die je verdient. Elk kind heeft recht op Speciaal Onderwijs. Omdat alle kinderen speciaal zijn.

Wat zouden we met z’n allen er op vooruitgaan – materieel en immaterieel – als we werkelijk gingen investeren in onze toekomst: onze eigen kinderen. Die aandacht gaat zich terugbetalen. Dat is nog eens innovatiesubsidie. En effectieve crisisbestrijding. Je krijgt er een nieuwe maatschappij voor terug: een duurzame samenleving waarin het niet om GSM: geld, macht en status gaat, maar om mensen. Om te beginnen in het onderwijs. Ik dank u voor uw aandacht."

(Speech voor minister Maria van der Hoeven, haar graag aangeboden door André Meiresonne - geplaatst op educare.nl)

Read More

Going back to my roots

Hoe toepasselijk kan een songtekst van dertig jaar geleden zijn?

Zippin' up my boots
goin' back to my roots
To the place of my birth
back down to earth.

I've been standing in the rain
drenched and soaked with pain
Tired of short time benefits
and being exposed to the elements.
I'm homeward bound
got my head turned around.

Zippin' up my boots
goin' back to my roots
To the place of my birth
back down to earth.

Ain't talkin' 'bout no roots in the land
talkin' 'bout the roots in the man.
I feel my spirit gettin' old
it's time to recharge my soul.http://www.blogger.com/img/blank.gif

I'm zippin' up my boots
goin' back to my roots
To the place of my birth
back down to earth.

Kijk en luister hier naar de discoklassieker van Odyssey.


En kijk even op dit blogje voor het verband met de crisis.

Read More

Waarderen door complimenteren - positieve bekrachtiging werkt

Er groeit een verlangen naar fundamentele verandering. Het is niet voor niets dat er een golf van enthousiasme over de wereld ging toen Barack Obama tot president van de Verenigde Staten werd gekozen. Hij belichaamt een hoopvol verlangen naar verandering. En: hij laat zien dat het kan. Maar verandering van wat? Van een steeds dieper gevoelde behoefte aan geloof in mensen en hun mogelijkheden. En dat willen aanboren. ‘Kom maar tevoorschijn en laat maar zien wat je kunt. Je kunt meer dan je denkt.’ De stemming waarmee Obama de verkiezingen won. De tegenpool van ongeloof en cynisme.

Vertrouwen en waarderen
Gebrek aan vertrouwen, en verlangen naar verandering. Dat is waar we staan. Het materialisme is doorgeslagen. Er is een immaterieel antwoord nodig op de materiële crisis. Hoe verschuiven we de focus van korte termijn gewin naar lange termijn geluk? De financiële crisis heeft alles te maken met waarden. En dat is heel wat anders dan beurswaarde. De financiële waarde van bedrijven en vastgoed blijkt schromelijk overschat, terwijl de immateriële waarde zwaar is onderschat. We zijn bedrijven en bezittingen opnieuw aan het waarderen. Dat kunnen we ook doen met de mensen die er aan verbonden zijn. Want organisaties uit bestaan uit mensen. Zij vormen het werkelijke kapitaal. Dat menselijk kapitaal kun je ook waarderen. Niet door hen op de balans te zetten. Of door te speculeren over hun toekomstige waarde of schaarste. Het kan door hen naar waarde te schatten. En dat kan dagelijks. Niet materieel, in de vorm van bonussen met alle mogelijke ontsporingen van dien. Nee, immaterieel. In de vorm van werkelijke en individuele waardering. Menselijk, betrokken. Oprecht en waarachtig. Aandacht voor iemands inzet, voor iemands betrokkenheid. Als iemand iets goed doet. Of het goede doet. Elke keer. Elke keer? Ja, elke keer weer!

Complimenten
Voor dat dagelijks waarderen bestaat een vorm: complimenteren. Complimenteren is de krachtigste vorm om de sfeer in een organisatie te verbeteren en de prestaties van de medewerkers te verhogen. Complimenteren is een vorm van bemoediging en bekrachtiging. Daar is grote behoefte aan. Ook op het werk. Zonder soft of vaag te worden. Realistisch en eerlijk. Hoeveel bemoedigende boodschappen geven en ontvangen we op het werk? Hoe vaak zeggen we: ‘Goed gedaan.’ of ‘Bedankt’? Hoe vaak geven we elkaar een welgemeend compliment? We zijn ongelofelijk terughoudend in het uitdrukken van waardering naar elkaar. Terwijl we er zo’n grote behoefte aan hebben.

Positief of negatief
Hoe werken complimenten? Complimenten halen het beste naar boven, omdat ze het beste benoemen. Een compliment maakt op een positieve manier duidelijk welk gedrag gewaardeerd wordt. Degene die het compliment ontvangt weet dat en kan uit verlangen naar die waardering dat gedrag vaker vertonen. Want gewaardeerd gedrag zet je voort, het herhaalt zich. Complimenteren is een vorm van positieve bekrachtiging. Het is het tegenovergestelde van negatieve bekrachtiging. Dan wordt er druk uitgeoefend, of er is sprake van dwang of sancties. Een voorbeeld is afgedwongen verandering. Je doet het niet uit vrije wil, of omdat je zin hebt om dat te doen. Je doet alleen maar het hoogst noodzakelijke en je houdt er ook weer zo snel mogelijk mee op. Daarom mislukken zoveel verandertrajecten. En in samenlevingen en bedrijven met een steeds hoger opleidingsniveau laten steeds minder mensen zich dwingen.

Druk en dwang komen goed beschouwd voort uit angst. Angst dat iets niet vanzelf gaat. Of niet op de gewenste manier gaat. Vaak ontstaat druk en dwang ook uit de behoefte om op korte termijn iets voor elkaar te krijgen. Of uit angst om de controle te verliezen. Dan kan het zelfs door roeien en ruiten gaan. Vaak met weinig duurzaam resultaat. En soms ook tegen hoge kosten (handhaven, straffen). Druk en dwang werken ook via angst. Belonen, waarderen en complimenteren is het omgekeerde van controleren, dreigen en straffen. De aandacht gaat uit naar wat goed is, in plaats van wat niet goed gaat.

Creativiteit en groei
Belonen laat ook ruimte. In die ruimte kan creativiteit gedijen. Voor creativiteit heb je nu eenmaal ruimte nodig. Om creatief te zijn moet je risico durven nemen: uitproberen, het fout laten gaan, overnieuw beginnen. Angst om gestraft te worden belemmert creativiteit. Ook gehoorzaamheid belemmert creativiteit. Gehoorzaamheid is uiteindelijk vermijding van straf. Daarom is gehoorzaamheid, met op de achtergrond dreiging met straf, de dood in de pot. Gehoorzaamheid ontstaat door druk en dwang: er moet van alles wel, en er mag van alles niet.
Creativiteit vraagt om onbevangenheid en zelfvertrouwen. Die kwaliteiten groeien niet in een sfeer van angst. wel in een sfeer van bemoediging en bekrachtiging. Daarom draagt complimenteren bij aan het creëren van een innovatief klimaat. Een omgeving waarin geen angst is om het fout te doen en juist het goed(e) doen wordt toegejuicht.

Natuurlijk is het nodig om grenzen te stellen aan ongewenst gedrag. Maar het is de vraag of dat moet in de vorm van straffen. Want daarmee voed je schuld en schaamte. Wat weer een remmende en beperkende werking heeft op het vrij laten stromen van de creativiteit. Grenzen stellen kan ook in de vorm van het waarderen van gewenst gedrag. Ook hier geldt: richt je op wat beslist niet mag (of op wat persé moet), of waardeer het gedrag dat wel gewenst is. Alles wat je aandacht geeft groeit... ook het negatieve!

Gedragsverandering
Beloning is veel effectiever dan straf. Straf zorgt voor vermijdingsleren en angstmotivatie. Mensen doen alleen het minimum dat gevraagd wordt en er is veel controle en toezicht nodig. En het werk wordt er vervelend door. Bij de meeste organisaties wordt toch op die manier leiding gegeven. Managers denken vaak dat mensen voor 80% worden gemotiveerd door aansporingen, maar dat is maar 20%.

Gedrag wordt voor 80% door consequenties bepaald. Het heeft dus geen zin om mensen tien keer hetzelfde te vragen of je alleen te beperken tot communicatie (flitsende brochures, handboeken en optredens). Deze zijn belangrijk om een eenmalige gedragsverandering op gang te brengen, maar leiden niet tot duurzame verandering. Doorvoor zullen mensen positieve consequenties moeten ervaren in de vorm van concrete vooruitgang.

Ook op de consequenties zelf blijkt de 80-20 regel van toepassing: 80% van de consequenties zijn negatief, 20% is positief. Terwijl om effectief leiding te geven dat precies omgekeerd zou moeten zijn: 80% belonen en 20% straffen. Dus vier complimenten tegenover hooguit een kritiekpunt.

Beïnvloeding, of manipulatie?
We zijn continu bezig elkaars gedrag te beïnvloeden, of we willen of niet. Sterker nog: het is de taak van de leidinggevende om dit te doen. Elke succesvolle leidinggevende weet dat oprechtheid en authenticiteit sleutelfactoren zijn om tot lange termijn resultaten te komen. Onoprecht complimenteren zal dan ook niet werken, sterker nog, contraproductief zijn. Complimenteren heeft alleen duurzaam effect als het geen kunstje wordt, maar voorkomt uit een persoonlijke vertrouwen dat het meer effect heeft dan negatieve feedback.

Bewerking van een artikel dat verscheen in Tijdschrift voor Management Development, voorjaar 2009.

Auteurs: André Meiresonne, Marius Rietdijk, Bram Schaper

Mr A.A. Meiresonne (a.meiresonne@planet.nl) is trainer, spreker en schrijver. Hij is o.m. voor Bout en Partners docent Ik en de Anderen bij de Baak Management Centrum VNO-NCW en auteur van Zin! Leidinggeven aan jezelf en anderen (www.zinboek.nl) en het zojuist verschenen Vrij! Leef je eigen leven (www.vrijlevenboek.nl).

Drs. M.M. Rietdijk (mariusrietdijk@plimenten.com) is directeur van plimenten.com, organisatieadviseur en universitair docent Strategie en Gedragsverandering aan de VU. Hij is o.a. auteur van Slag om de toekomst en en hoopt in 2009 te promoveren op Organisaties conditioneren. De invloed van beloning en straf op werkprestaties.

Drs. Ing. Bram Schaper (bramschaper@plimenten.com) is directeur van plimenten.com, organisatieadviseur en coach gedragsverandering bij NedTrain.

Read More

Crisis is naar, maar hoeft niet erg te zijn

CRISIS IS NAAR, MAAR HOEFT NIET ERG TE ZIJN. Je zit er niet op te wachten, maar de verandering die in de lucht hangt is welkom. Veranderen is niet makkelijk, maar meestal wel nodig. Om bij te blijven, en om vooruit te komen. Soms is daar een crisis voor nodig, maar daar kun je beter uit komen. Als je zo diep gaat als je kunt. Over veranderen en het vergroten van bewustzijn geef ik workshops en lezingen, schrijf teksten en artikelen en maak boeken.

CRISIS IS DE ULTIEME KANS OM EEN NIEUWE STAP TE MAKEN, OM TE TRANSFORMEREN. Want oude regels en bestaande manieren, wat gebruikelijk en gewoon is.... het werkt niet meer. In je relatie, je werk, je organisatie. Als het echt tegenzit is er urgentie. Je kunt diepgaande veranderingen doorvoeren, omdat de weerstand is verdwenen. Ik heb er een boek over geschreven: Vrij! Leef je eigen leven - over het nut van crisis, en transformatie als uitkomst.

CRISIS LEVERT VRIJHEID OP, WANT JE HEBT WEINIG MEER TE VERLIEZEN. Wat je kent raakt je kwijt, er wil iets nieuws geboren worden. Crisis geeft ruimte aan creativiteit, je gaat weer ondernemen. Vlak boven het nulpunt kun je de energie in een organisatie een andere kant opsturen. Weer gaan werken met passie en gedrevenheid. Kwaliteit leveren. Een bekend voorbeeld: zonder het Ahold-drama was Albert Heijn niet opnieuw zo’n goeie supermarkt geworden.

DE UITWEG VIND JE BENEDEN, DOOR AF TE DALEN IN HET BEWUSTZIJN. Eerst naar de wortels, naar waar het allemaal om begonnen was: iets bieden waar een ander op zit te wachten. Wat maakt jou of jouw organisatie uniek en onderscheidend? Waar ben je goed in, wat doe je het liefst? Waar loop je warm voor, waar gaat je hart naar uit? Terug naar de oorsprong en weer waarde toevoegen. Mijn ervaring: in een crisis wil wat werkelijk van waarde is (weer) tevoorschijn komen - en daar ga je met meer bewustzijn (opnieuw) vorm aan geven.

Ervaring met verandering
Begin jaren tachtig, bezuinigingen alom. Na mijn afstuderen kwam ik terecht bij de Stichting Film en Wetenschap. Jarenlange ervaring met educatieve film en video, maar ook verstofd en bedreigd. Zes jaar later was de organisatie getransformeerd tot een bruisende verzameling audiovisuele bedrijven en educatieve activiteiten – innovatief en ondernemend.
Begin jaren negentig raakte ik betrokken bij Weleda. Daar maken ze al sinds de jaren ‘20 geneesmiddelen en verzorgingsproducten. Volledig ambachtelijk en 100% natuurlijk. Maar hun prachtige producten dreigden uit de schappen te verdwijnen: vergrijsd klantenbestand, onvoldoende promotie. We zijn de onovertroffen kwaliteit van de producten en de bijzondere achtergrond van het bedrijf gaan benadrukken. Weleda is nu een succesvolle duurzame onderneming.
Enkele jaren geleden verbond ik me met D66. Ogenschijnlijk geen goed moment. Zes verkiezingsnederlagen op een rij. Ik heb meegewerkt aan het opnieuw formuleren van de uitgangspunten voor toekomstgerichte vrijzinnig-liberale politiek. Duidelijke focus, heldere kaders, toepasbare richtingwijzers. Het werkt. Inmiddels is D66 de politieke partij met de grootste ledenaanwas.

Read More

Naar, en ook mooi (als er liefde is)

In de kerstvakantie overleed Nick. De man van de beste vriendin van mijn vrouw. Tweeënveertig, twee kinderen. Niet eerlijk, onbegrijpelijk, moeilijk te verdragen. Hij had kanker. Vier jaar geleden al. Toen redde hij het nog. Nu was het klaar. Zijn lichaam was op. Hij ging over.

Bijna twee weken was mijn vrouw weg. Ze was in Zwitserland, aan het meer van Genève. In de verte af en toe de Mont Blanc. Maar daar kwam ze nu niet voor. Ze was er voor haar vriendin, en de kinderen. En voor Nick. Om het voor hen allemaal minder moeilijk, minder zwaar te maken. Er waren nog meer mensen. Familie, vrienden. Met elkaar hadden ze een heftige tijd. En gek genoeg, ook een hele mooie tijd. Voor hen een tijd om nooit te vergeten. Zo intens. ‘Ik voel zoveel liefde,’ zei Nick z’n dochter van negen.

Thuis hadden we vanaf de kerstdagen ineens een jongenshuishouden. Zo lang waren nog nooit met z’n vieren geweest. Zonder ‘mama’. We hebben het goed gehad. Alles samen gedaan. Echt met elkaar. Geen taakverdelingen, geen rollen. Alles in overleg. Boodschappen, koken, opruimen. Overal de tijd voor nemen. Niet haasten, geen druk.

Het hielp dat het de eerste week nog vakantie was. De tweede week werd al lastiger om het zo relaxed te doen. De jongens gingen weer naar school. Huiswerk, SE’s. Ik wilde weer aan het werk, me kunnen concentreren. Toen voelde ik hoe lastig het is om zo soepel te leven als school en werk roepen. En toen mijn vrouw terugkwam waren alle wasmanden vol. Dat waren we vergeten. Want we hadden nog schone kleren genoeg.

Schitterend weer was het op de dag van de begrafenis. Volop zon, een wintersblauwe lucht. Rijp op de bomen, sneeuw op de grond. We liepen over het middenpad achter de kist de kerk uit. De deuren gingen open en het witte sneeuwlicht stroomde naar binnen. Of je de hemel in keek.

Nare dingen kunnen ook zo mooi zijn. Als je het goed hebt met elkaar. Als er liefde is.

Read More

Het groeiende verlangen naar menselijk en duurzaam leven

De financiële crisis is een blessing in disguise. Een kans om het echt anders te gaan doen. Want er klopt iets niet in hoe we het doen met z’n allen en hoe we met elkaar omgaan. Dat voelen we allemaal wel. Niets voor niets zijn zoveel mensen blij met Barack Obama. Er moet iets veranderen. Maar wat precies? Het gaat over verdeling van macht en rijkdom. Maar hoe dan? Zomaar weggeven wat we in jaren hebben opgebouwd? Samenwerken met mensen die we niet vertrouwen? En toch, we voelen ons steeds minder op ons gemak bij ellende, of het nou in het groot is of in het klein. Oorlog en honger ver weg, maar evengoed falend onderwijs en tekortschietende zorg, we kunnen er steeds minder tegen. Gelukkig maar, want dan kan er iets veranderen. Tenminste, als genoeg mensen het willen. De financiële crisis is een uitgelezen kans om alles wat we niet meer verdragen aan te pakken.


Wat is er gebeurd?

In alle drukte en opwinding van de jacht naar groter en meer zijn we kwijtgeraakt wat we eigenlijk willen, waar we ten diepste naar verlangen. Wat willen we graag onbevangen, creatief en inspirerend zijn. Zeker, stevig, vastberaden – innerlijk en uiterlijk. We verlangen naar eenvoud en kwaliteit, eenheid en verbondenheid. Inderdaad, precies wat we zo bewonderen in Obama! Daarom zijn zoveel mensen blij met hem. Want hij belichaamt dat verlangen, hij is die hoop op verandering. Want diep van binnen willen we allemaal graag ruimhartig en ruimdenkend zijn. Zijn we het misschien ook wel. ‘Cool, calm and collected,’ zoals Obama. Authentiek en kwetsbaar, zoals steeds meer jonge mensen. En vrij van oordeel, vrij van angst, zoals de grote spirituele leraren ons voorleven. Maar hoe komen we daar? Door deze crisis tot op de bodem te doorleven.

De financiële crisis gaat ook door - en komt weer terug - totdat we de boodschap hebben begrepen. We kunnen er niet langer op los leven, op de pof en ten koste van anderen - liefdeloos, zonder besef van wat we aanrichten. Uitbuiten van andere mensen en uitputten van de aarde, uitsluiten van anderen en uitschakelen van tegenstanders – het gaat zo niet langer. Zeg maar alle dingen die je niet kunt uitleggen aan je kinderen. Dus zonder moeilijke woorden en ‘lekker belangrijk’ begrippen en verhalen. En dat ‘aanrichten’ is misschien ook wel het verband tussen de opstapeling van crises: kredietcrisis, klimaatcrisis, energiecrisis, voedselcrisis en niet te vergeten alle oorlogen die we voeren over natuurlijke rijkdommen.

De jacht naar alsmaar meer

We zijn onszelf kwijtgeraakt in een jacht naar alsmaar meer. En waar gaat het over? Geld, status, macht – zaken waar je nooit genoeg van kunt krijgen. Roem en fortuin – allemaal illusies. We zijn er wezenloos van geworden. Letterlijk: zonder wezen. We zijn ons wezen kwijtgeraakt. Kwijt wie we in wezen zijn. De crisis waar we in zitten kan ons helpen uit te vinden wie we zijn, wat we willen, en wat we kunnen worden. Mensen die liefdevol met elkaar willen leven. In een omgeving waarin niemand de baas speelt. Geen vooropgezette bedoelingen. Geen verborgen agenda’s. Geen machtsspelletjes. Geen manipulaties. Echt samen leven. De wereldwijde beweging is duidelijk. Steeds meer mensen willen dat het om mensen gaat. Zodat zoveel mogelijk mensen tot hun recht kunnen komen. In een wereld waarin iedereen zich gezien voelt en meetelt - en daarom ook meedoet. Waarin mensen geen nummers zijn, kinderen en patiënten geen elektronische dossiers, medewerkers geen fte’s.

De stap naar echt samen leven

Deze crisis geeft ons de kans een volgende stap te zetten naar echt samen leven. Een stap die alles te maken heeft met oprechte aandacht en werkelijke betrokkenheid – voor onszelf, elkaar en onze omgeving. Met een groot woord: Liefde. Want liefde is het cadeau dat op de bodem van het dal op ons ligt te wachten. Liefde voor elkaar en liefde voor het leven – menselijk en duurzaam. De economische kans die dat oplevert is niet te becijferen.

Read More

Ontwapen je angst (Najiba Abdellaoui) - Of: Nieuwjaarswens 2009

Pak een grote zware hamer
(je weet wel die ene)
en haal de muren van je hokje naar beneden
Dit is stap één

Pak tussen het puin
je koffer met gesloten ogen
Neem alleen het hoognodige mee
Alleen wat je ooit gevonden hebt
en dat wat je bereid bent te
verliezen
Ga dan op pad

Kijk bij iedere stap die je neemt
verder dan je blik
de koker van je gedachtes
Laat jezelf los
en meevoeren met alle streken
van de wind
Praat met de kwajongens
vossen
vreemden
Lees jouw verhaal
in hun spiegelbeeld
en breek het met steentjes

Haal de angst uit je bitterheid
maar bovenal
ontwapen je angst

Ontdoe jezelf van
Kwetsende granaten
Gefrustreerde pijlen
Onzekere onderzeeërs
Belerende bommen
Stekende sneren
Ieder stuk uit jouw haatzaaiende woordenarsenaal

Ontwapen je angst
(ontwapen mij)
Haal de angel uit je verbetenheid
Doe het licht aan
(verlicht)
en zaai ongeladen woorden

Najiba Abdellaoui

Najiba Abdellaoui heeft vrijdagavond [12 december] het Nederlands Kampioenschap Poetry Slam gewonnen. In discotheek Tivoli in Utrecht deden tien dichters een gooi naar de winst in de dichtwedstrijd. Abdellaoui werd door de jury geprezen vanwege haar ,,virtuoze taalbehandeling''. (De Pers, 13 december 2008)

Read More