Organisaties vergrijzen, want ouderen blijven langer werken. Die vergrijzing versnelt doordat jongeren makkelijker vertrekken. De vrijheid lokt, en het risico is klein. Want de economie groeit, en de arbeidsmarkt is krap. Je kunt zo iets opzetten, je hebt zo wat opdrachten. En mocht het tegenzitten dan kun je zo weer terug naar een baas.
De meest creatieve en meest innovatieve mensen vertrekken het eerst. En wanneer de economische groei mocht vertragen en ontslagen dreigen dan gebeurt grappig genoeg hetzelfde. Ook dan beginnen de meest ondernemende mensen het snelst voor zichzelf en vertrekken de meest getalenteerden het eerst. Wel of geen economische groei, wat overblijft zijn grijze koppen en grijze muizen in grijze organisaties. Somber verhaal? Zal wel meevallen? De jeugd van tegenwoordig valt helemaal niet mee! Binden? Boeiuh!
Het begint al jong, in het onderwijs. Veel te veel kinderen hebben geen idee waarom ze op school zitten. Ja, de leerplicht. Ja, diploma. Ticket to freedom. Om straks iets te kunnen doen wat je echt leuk vindt. Maar tot je achttiende is het corvee. En daarna misschien ook wel. Het kan hen nauwelijks boeien. Docenten die van een andere planeet lijken te komen. Die vooral bezig met hun vak - in plaats van bezig met jou. Weinig aandacht, weinig begrip en weinig respect. Over en weer.
Veel meisjes doen nog braaf hun best, maar vooral jongens dromen van ruimte en vrijheid. Ze haken steeds vaker af en beginnen voor zichzelf. In een netwerk, met gelijkgestemden gaan ze doen waar ze zin in hebben en waar ze goed in zijn. Wat vaak hetzelfde is. Zo ontstaat in de marge een creatieve economie van kleine zelfstandigen en startende ondernemingen. Mensen met heel veel energie en veranderkracht. Mensen waar menig personeelschef van droomt. Die hun organisatie fris en fruitig zouden kunnen houden. Maar op school of tijdens hun studie haken ze al af. ‘Boeit niet.’
Misschien zijn we in Nederland - zeker voor wat betreft ‘blank en hoogopgeleid’ - met z’n allen aangeland in het bovenste puntje van de piramide van Maslov. We komen onze ouders niet meer overtreffen. ‘Beter dan zij krijgen we het toch niet. We kunnen hun huizen niet eens meer betalen!’ Generaties lang groeiden we verder dan onze ouders, klommen we hen voorbij op de maatschappelijke ladder. We zijn aan het eind van de ladder! Wat nu? Wat boeit nog?
Dan kom je vanzelf bij vragen naar de zin van dit alles. Je staat op de top en vraagt je af: Wat nu? Een zingevingvraag. De kerk heeft geen antwoord, want daar komen we nauwelijks meer. Terugvallen op de stevigheid en veiligheid van je familie valt ook tegen met al die samengestelde gezinnen. ‘Extended family’ dan? Die stellen vooral goedbedoelde vragen in de trant van ’Wat ga je er zelf aan doen?’ Boeiend, denk je dan.
Teruggeworpen op onszelf. Vraag het aan een trendwatcher, Justine Marseille van The Future Institute. “We hebben een dak boven ons hoofd en voldoende eten. We vinden het leuker om kennis bij te dragen en ons te kunnen ontwikkelen, dan om alleen maar geld te verdienen. Onze zelfverwezenlijking is belangrijker geworden dan het hebben van dingen. We willen daarom van een ander horen wat we waard zijn.” Daar valt een interessant woord: Waard. Dat zou wel eens een toverwoord kunnen worden. Waard, waarde, waarden - boeiende begrippen.
‘What is a cynic? A man who knows the price of everything and the value of nothing.’ zei Oscar Wilde. Steeds meer mensen hebben geen zin om een cynicus te worden. Geen zin om het spel mee te spelen. Opeten of opgegeten worden. De vlucht naar voren. Groot, groter grootst. Werken voor de anonieme aandeelhouder. Die ‘jouw’ bedrijf zomaar kan verkopen aan de hoogste bieder. Of rennen voor een topman wiens grootste risico is dat zijn ego gekwetst wordt. Omdat zijn vertrekbonus niet zo groot is als die van zijn golfmaatje. Inderdaad, waar gaat het nog over?
Er is een omslag gaande. Van prijs naar waarde. Toegegeven, het is een luxepositie, het is ongelofelijk elitair... maar we hebben het met z’n allen zo goed dat steeds meer mensen zich kunnen veroorloven hun aandacht te verschuiven van prijs naar waarde. Het is ook mentaliteitsontwikkeling. Vergelijk het met het groeiende aantal kinderen dat welbewust geen vlees meer wil eten. Daar kun je tegen zijn, het onverantwoord vinden, zelfs ongezond... het maakt niet uit, het zijn er steeds meer. En dat is boeiend.
Wat moet je hiermee? Maar accepteren dat je organisatie vergrijst? Grijzer wordt in alle opzichten: ouder, saaier en suffer? Of kom je in aktie? Wil je dit niet meemaken! Gaat het jou niet gebeuren!? Misschien helpt dit dan. Het is een hartekreet van Iro Evangelou, een goed opgeleide, ambitieuze jonge vrouw. Het zijn flarden en fragmenten uit haar Open Brief aan de Nederlandse Werkgever:
“Wat ik je in http://www.blogger.com/img/gl.link.gifessentie wil vragen is (...) meer in gesprek met me te raken. (...) Wat me opvalt, is dat je het steeds lastiger vindt om iets over jezelf te vertellen. Hoe groter je wordt, hoe moeilijker het lijkt te zijn. Je woorden worden wolliger en je ambities vager. (...) Ben je bereid vragen te stellen en nieuwsgierig te zijn naar mijn antwoorden? Denk je echt dat ik alleen geïnteresseerd ben in salaris of in een leasebak? Of dat ik wil presteren om het presteren? (...) Wat ík nodig heb, is iets anders dan mijn collega. Zou het niet mooi zijn als er wat flexibiliteit in je voorwaardenpakket zou komen? (...) Ik wil je vragen mij niet meer in een hokje te stoppen (...) Binnen zo'n hokje verlies ik snel mijn eigenheid. Ik volg namelijk dezelfde opleidingen, doorloop dezelfde procedures en doe dezelfde (soorten) projecten en klussen als alle anderen. Hoe houd ik dan vast aan mijn authenticiteit? (...)”
Zo’n vrouw kan van grote waarde zijn. Als ze zich naar waarde geschat voelt. Durf je dat aan? Iedereen behandelen zoals je zelf behandeld zou willen worden? Persoonlijk, betrokken? Gezien en gewaardeerd? ‘Bij je vader voel je de hoogachting’ zei iemand een keer tegen Anselm Grün over diens vader. Voor Grün werd het een leidraad: ‘En het was altijd een vraag voor me of de mensen zich door mij hooggeacht voelden.’ Anselm Grün leidt de Benedictijner abdij van Münsterschwarzach in Beieren. Veel novicen. Boeiende man.
Dit artikel verscheen - in ietwat gewijzigde vorm - in het Tijdschrift voor Management Development (jaargang 16, nummer 1, voorjaar 2008)
