We zijn niet zwak, ziek en misselijk

We voeren een discussie over solidariteit en het sociale stelsel. Maar het is een schijndiscussie. Want het eigenlijke probleem benoemen we niet. Dat is het steeds gebrekkiger functioneren van onze grootste maatschappelijke verworvenheid, de sociale verzorgingsstaat. De 20e eeuwse verzorgingsstaat bracht ons welzijn en geluk. Datzelfde welzijn en geluk zal stelselmatig weer verdwijnen als we niet met z’n allen de moed hebben de verzorgingsstaat ook weer te ontmantelen. Geen ingrijpende hervorming zoals het kabinet wil, of voorzichtig bijsturen (of zelfs niets doen) zoals de oppositie voorstelt, maar echt radicale verandering. Want de eigenlijke vraag in de discussie luidt: Hoezo verzorgingsstaat, moeten we verzorgd worden? Zijn we zwak, ziek en misselijk?

De verzorgingsstaat met alle bijbehorende bemoeizucht en betutteling, regelzucht en regelgeving is het grootste obstakel bij de verdere ontwikkeling van onze maatschappij. De erfenis van de 20e eeuw is een keurslijf dat ons star en onbewegelijk maakt. Ondertussen zijn de verworvenheden van de 20e eeuw nog steeds het onuitgesproken uitgangspunt van elke politieke discussie. Niet alleen het kabinet, ook de oppositie denkt binnen het bestaande kader, waarin de verzorgingsstaat een gegeven is. Het overheersende denken is het denken voor anderen. Alsof we zelf niet kunnen denken! Alsof de 21e eeuw nog steeds niet begonnen is. Hallo, bent u daar nog..? Wakker worden!

Het is nodig dat we ophouden een systeem in stand te houden waarin we verantwoordelijkheid van elkaar overnemen. Door verantwoordelijkheid over te nemen ontneem je de ander zijn eigen ervaring en kan hij er niet van leren. We zijn geneigd de ander z’n slechte ervaringen te ontnemen omdat we het niet goed kunnen verdragen dat het de ander niet goed gaat. Het is voor de meesten nu eenmaal moeilijk aan te zien dat een ander verdriet heeft of pijn lijdt. Maar juist ingrijpende negatieve ervaringen zijn vaak het begin van werkelijke verandering en transformatie, zowel persoonlijk als maatschappelijk.

Waar het om gaat is dat we leren elkaar te laten. Ophouden ons de hele dag met elkaar te bemoeien. Ons overal zorgen over te maken, alles proberen te voorkomen. En waar het ook om gaat is dat we leren elkaar te laten leren. Je kunt de overheid vergelijken met een overbezorgde ouder die er alles aan doet om te voorkomen dat een klein kind zich stoot of valt. Zulke ouders hebben het enorm druk en zulke kinderen leren niet om te gaan met tegenslagen. Leren gaat met vallen en opstaan. En door schade en schande word je wijs. Zo leer je op eigen benen te staan. Daarom Iedereen op eigen benen!

Vergeet het links/rechts-denken. Het is niet meer van deze tijd. Het gaat uit van de oude materialistische tegenstelling arm-rijk. Het is niet meer van toepassing in een land waarin de meeste mensen het zo goed hebben. (Bijna) de gelukkigste mensen ter wereld. De best verzekerde mensen ter wereld. Het land met de meeste vrije tijd. En vergeet ook de tegenstelling markt-overheid. Aan beide is behoefte! Niets beter dan een sterke markt, gebalanceerd door een sterke overheid. Twee krachten die elkaar in evenwicht houden. Ook dat is een schijndiscussie en leidt af van de werkelijke vraag: Hoe maken we met elkaar een maatschappij die mensen uitnodigt zoveel mogelijk in hun eigen kracht te gaan staan? In plaats van de huidige samenleving die uitnodigt tot leunen en steunen?

Mensen kunnen in hun kracht komen als we werk maken van Iedereen op eigen benen. Dat kan als volgt. Mensen die ècht niet voor zichzelf kunnen zorgen, daar zorgen we met z’n allen voor. Dat is een kwestie van beschaving. We leven hier niet in Amerika! Bejaarden, zieken en verslaafden, voor hen zijn er fatsoenlijke basisvoorzieningen. Verder komt er een basisinkomen voor iedereen die Nederlander is, van baby tot hoogbejaarde. Dat regelen we via ‘negatieve inkomstenbelasting’. Een basisinkomen is natuurlijk even wennen, calvinistsich als we zijn. Maar het gaat hier om een basiszorg die we voor elkaar hebben. Een basisinkomen geeft iedereen de kans zich te onwikkelen en dat ook te blijven doen. Zo kunnen mensen die we nu nog goedbedoeld betuttelen onafhankelijk worden van de instanties die zich dagelijks met hen bemoeien. Fraude bestaat niet meer, we hoeven geen tandenborstels meer te tellen. Van elke euro die je verdient word je beter, de armoedeval bestaat niet meer. Geen uitkeringen (kinderbijslag, bijstand, studiebeurzen, AOW) meer nodig, net als al de bijbehorende rompslomp en instanties. Daar bovenop krijgt iedereen zijn hele leven recht op het allerbeste onderwijs, voor hoofd (academisch), hart (dienstverlening, zorg) en handen (techniek). Op die manier kan iedereen zo goed mogelijk leren omgaan met de steeds sneller veranderende economische omstandigheden. En zo kan een vergrijzend Nederland concurrerend blijven in een globaliserende wereld.

Het gesprek dat nodig is gaat over mensen en over wat mensen kunnen. Dat is vaak meer dan ze zelf denken. En zeker meer dan de overheid en de politiek denken. Het overheersende denken in Den Haag is denken voor anderen. Hou op met dat paternalisme, het is niet meer van deze tijd! Er zijn steeds meer mensen die verlangen naar meer vrijheid en de daarbij horende verantwoordelijkheid kunnen en willen dragen. Bedrijvige mensen die niet bang zijn. Iedereen op eigen benen is een afscheid van de 20e eeuw. Laat de 21e eeuw maar beginnen. Met meer vrijheid, en meer verantwoordelijkheid.

I.s.m Leonne Meiresonne, partner en huismoeder. Zij heeft een praktijk voor regressies en gidswerk.

(Gepubliceerd op 17 november 2005 in dagblad Trouw)

Posted in: