Out of control

We zijn bang met z'n allen. Bang voor verlies van zekerheid. Bang dat we het nooit meer zo goed krijgen. We zijn risicomijdend geworden. Vandaar alle regelgeving. Er mag niets fout gaan. Werkelijk alles willen we onder controle houden. Maar de wal gaat het schip keren. Dan is het erg genoeg. En staan er mensen op. Mensen die durven zeggen hoe het zit. Zelf het voorbeeld zijn van een nieuwe houding. Die niet bang zijn, die niets te verliezen hebben. Mensen die hun ego opzij zetten, die vastberaden en bescheiden zijn.

Tot zolang zal het tobben blijven. Zijn we veroordeeld tot middelmatigheid. Verelendung heet dat, Karl Marx wist het al. Het is blijkbaar niet anders, zo gaat dat. Daarom: graag begrip voor al die bange mensen. Bang voor hun sociale zekerheid. Bang voor de dynamiek uit het oosten. Bang voor verlies van nationaliteit en identiteit. Die mensen voelen zich 'out of control', en dat zijn ze ook. Ze hebben geen idee hoe ze zichzelf kunnen redden. Een halve eeuw is er voor hen gezorgd… en ineens moeten ze maar zien. Dat is hun beleving. En ze hebben vaak geen idee wat het verband is tussen werk en inkomen.

We hebben in een schijnwereld geleefd. De globalisering maakt dat ons pijnlijk duidelijk. De grenzen vallen weg, en daarmee de bescherming. We voelen ons op onszelf teruggeworpen… en dat zijn we ook! Terug bij af. Aan iedereen wordt nu de vraag gesteld: ‘Wat is jouw toegevoegde waarde?’, ‘Wat draag jij eigenlijk?’. Goed opgeleide, ondernemende mensen hebben daar geen moeite mee. Die voelen zich uitgedaagd. De rest is zich rot geschrokken. Veel van die mensen zijn boos. Boos over al die dingen die buiten hun macht liggen. En ze hebben geen idee wat er bínnen hun macht ligt. Want daar hebben ze al heel lang niet over hoeven nadenken. We hebben elkaar dom en passief gehouden. Ondertussen zijn we lui en vadsig geworden. En dubbel, heel erg dubbel: we klagen over de regels, en vragen ondertussen om nog meer regels...

Voor oplossingen is het misschien nog te vroeg. Die zullen fundamenteel moeten zijn. De boel moet echt op de schop. De grootste sta in de weg is de erfenis van de 20e eeuw: het sociale stelsel, de verzorgingsstaat - en de regelzucht en regelgeving. Die blokkeren alle dynamiek, die fnuiken het ondernemerschap. Daarom is de Lissabon Agenda goedbedoeld maar onwerkbaar. Het is een dubbele agenda: behoudzucht en dynamiek laten zich niet combineren. We zullen moeten leren loslaten…

Er is een nieuw perspectief nodig, een verleidelijk punt aan de horizon. 'Een groene grazige weide', om met de psalmist te spreken. Daar snakken de mensen naar. Uitzicht op een verandering die aantrekkelijk is, waar mensen in kunnen geloven. Iets dat het waard is om naar te streven. Zolang dat uitzicht er niet is blijft het rommelen in de marge. Verkiezingsuitslagen zullen nog veel gekker worden. Kortom, wie schetst dat nieuwe beeld? Wie belichaamt dat verlangen? Dat is de vraag die er ligt. En dat is een leiderschapsvraag.

(Dit artikel verscheen in het Tijdschrift voor Management Development, 3 - 2005)

Posted in: