Afghanistan, wat hebben we daar in hemelsnaam te zoeken? Wat waren ook alweer de argumenten om ons met die mensen te bemoeien? ‘Ze bieden er onderdak aan terroristen van Al-Qaida.’ Die zitten nu in Pakistan, inclusief Osama bin Laden. Onvindbaar voor onze alziende satellieten en alwetende intelligence. Wat gaan we nu doen? Pakistan bezetten? ‘De Taliban onderdrukt vrouwen, het is een wreed en onmenselijk regime’. Klopt, en daar zijn er nog meer van in deze wereld. Gaan onze jongens daar nu ook naar toe? Dan krijgen ze het nog druk. ‘Ze verbouwen er papaver.’ Ja, en waarom? Omdat onze verslaafden hier heroïne nodig hebben. Misschien moeten we daar wat aan doen (als daar al iets aan te doen valt). Wie denken wij wel niet dat we zijn? Vrede brengen, veilig maken, weder opbouwen. In een land dat we niet kennen, met mensen waar we niets mee hebben, gewoonten die we niet begrijpen. Een land vol stammen die het bijna nergens met elkaar over eens kunnen worden. Met primitief en tribaal gedrag dat wij alleen nog maar uit de geschiedenisboekjes kennen. Waar een stamhoofd vaak een warlord blijkt te zijn (wat vaak nog een gerespecteerde functie is ook). De Hoekse en Kabeljauwse twisten, daar doet het aan denken. Inderdaad, aan het einde van onze middeleeuwen. En dat heeft hier honderd jaar geduurd.
Is het domweg de arrogantie van de macht? Van onze vermeende morele macht? Komt het omdat wij in het Westen het altijd beter weten, erger nog: ons moreel superieur voelen en zo dan ook graag gedragen? En dat dan internationale solidariteit noemen? Met honderdduizenden hebben we De Vliegeraar van Hosseini gelezen en denken nu: Zo gaat het niet langer! We zien in The National Geographic twee foto’s van een jonge vrouw met prachtige groene ogen en roepen: We komen u redden... of u wilt of niet! Is het zoiets? Maar de doden die nu terugkomen, is dat nu ons lesje in nederigheid? Net zoals Srebrenica? We konden die mannen niet redden. Maar dat maakt voor hun vrouwen niet uit. Wij (en niet de VN!) hebben het in hun ogen gedaan, bij ons ligt het verwijt.
Komen we er nu weer achter dat wat wij willen en ook denken te kunnen misschien wel onmogelijk is? Omdat het gewoonweg niet binnen onze macht ligt? Ondanks onze beste bedoelingen en onze nobele harten? Zijn we eigenlijk de padvinder die het oude vrouwtje de zebra overtrekt terwijl ze helemaal niet wil oversteken? Zo simpel ligt het vast niet. Er zijn ongetwijfeld heel veel Afghanen die graag een beter en gelukkiger leven willen. Die zo snel mogelijk afwillen van zowel Talibanstrijders als drugsmaffia. Boeren die graag wat anders dan papaver verbouwen als ze daar ook een boterham mee kunnen verdienen. Maar is wel mogelijk hen daarbij te helpen? Of moeten ze dit echt zelf doen? Zelf erachter komen hoe je met elkaar kunt samenleven? Net als wij door schade en schande wijzer zijn geworden?
'Mensen worden niet ontwikkeld, mensen ontwikkelen zichzelf’ was een gedenkwaardige uitspraak van Prins Claus. Mag iedereen ‘life and how to live it’ alsjeblieft op zijn eigen manier uitvinden? Zoals wij dat hier in dit land al ruziemakend ook gedaan hebben? Waardoor we gekomen zijn waar we zijn? Ja, het is verschrikkelijk om aan te moeten zien wat mensen elkaar aandoen. Dat ze elkaar het kot uitvechten, en elkaar uitmoorden. We weten er hier alles van. De Tweede Wereldoorlog is pas zestig jaar geleden. Vijftig miljoen doden in ons beschaafde Europa. En als nasleep de toen (en nu?) nog steeds niet uitgeraasde Balkan. Met als luguber hoogtepunt en moreel dieptepunt Srebrenica.
We moeten allemaal - elk mens, elke stam, elk volk, elk land - door meestal heel vervelende, vaak bijzonder nare ontwikkelingsfasen heen. En vaak gaat dat gepaard met veel verdriet en pijn, tot en met moord en doodslag. Verdriet en pijn over wat jou aangedaan is, en wat jij anderen vervolgens weer aan doet. ‘Revenge’ riepen heel veel Amerikanen na 9-11. Desnoods wraak op mensen die er niets mee te maken hebben. Zo werkt het blijkbaar. Tot iemand op een dag zegt: Ik doe niet meer mee. Ik wil geen oorlog meer. Ik begrijp dat geweld altijd en alleen maar nog meer geweld oproept. En zo kan het geweld langzaam maar zeker stoppen. En dan op een dag, misschien ooit, komt uit wat Frankie Goes To Hollywood zingt op Two Tribes: ‘Just think of it... War breaks out and nobody turns up’.
Maar dat is een lange weg. En een shortcut werkt niet. Je kunt een land niet tot een democratie bombarderen. Dat is een illusie. Zie Irak. Als bezetter kun je geen hearts & minds winnen. Dat is niet alleen naïef, dat is gewoon dom. Zie Irak. Geweld moet uitwoeden. Geweld met geweld onderdrukken zorgt ervoor dat het op een ander moment er minstens zo hard alsnog uitkomt. Als een bal die je onder water houdt. Zie Irak. Die gedachte is moeilijk te verdragen. Dat gevecht is nauwelijks aan te zien. Maar met de beste bedoelingen gaan meevechten maakt het allemaal nog veel erger. Zie Irak. Je kunt niet vechten voor vrede. En zeker niet voor andermans vrede. Je kunt geen vrede van buitenaf opleggen. Vrede komt van binnenuit, of niet. ‘Fighting for peace is like fucking for virginity.’
