Als je de wereld wilt veranderen dan doe je dat via de politiek. Zo heb ik het geleerd. Vrijheid en democratie betekent politiek. Zo groeide ik op in de jaren zestig. Mijn kinderen wijzen me de weg in andere, nieuwe tijden. Ze zijn niet bezig met structuurveranderingen en systeemwijzigingen. Laat staan dat ze denken dat je daar gelukkiger van wordt. Hyves, MySpace, YouTube, dat is voor hen democratisering. Andy Warhol's 15 Minutes of Fame zijn voor hen werkelijkheid, op het internet. Hun motto is: Trek je eigen plan, onderneem wat goed voelt en doe waar je goed in bent, werk samen met de mensen bij wie jij je op je gemak voelt.
We zijn hard op weg naar een wereld die niet meer geografisch verdeeld is, maar naar mensen die je liggen. Gelijkgezinden wordt het thema. Dankzij internet en goedkoop vliegen is de wereld heel snel heel klein aan het worden. En met steeds meer wereldwijde economische samenwerking komt de wereldvrede snel dichterbij. Want bij oorlog hebben steeds minder mensen belang. Bij globalisering des te meer.
De politiek en de overheid schuiven langzaam maar zeker van het centrum naar de zijkant. Zij krijgen geen kleinere maar wel een andere, meer volgende en ondersteunende rol. De boel kantelt, andere organisaties en instanties, en vooral individuele mensen en de groepen waarin ze zich, al of niet op tijdelijke basis en naar thema en onderwerp, verbinden zorgen steeds vaker voor de werkelijke vernieuwing. Het burgerinitiatief over de intensieve veehouderij is daar een mooi recent voorbeeld van.
Ondernemende mensen nemen initiatieven en vervullen een rol die tot voor kort van de overheid of de politiek werd verwacht. Sonja Bakker doet wat geen overheidsinstantie, goedbedoelde Postbus 51-campagne of fiscale maatregel ooit vermocht: Nederland massaal laat lijnen. Het zijn ondernemers die de wereld veranderen, en die de dingen doen waarvoor je vroeger naar het collectief keek: in de zorg, de kunst, het onderwijs. Kijk naar het opkomend maecenaat, de Joop van de Ende Foundation. Zie de nieuwe particuliere universiteiten die ingeslapen provinciesteden als Middelburg en Zutphen tot leven wekken. En ook op een klassiek overheidsterrein als de infrastructuur rukt het ondernemen en investeren op. Pensioenfondsen zijn alle vertragingen zat willen zelf wegen en tunnels gaan bouwen en zo hun investeringen bereikbaar houden.
Steeds meer mensen kunnen en willen zelf aanpakken. Ze hebben geen zin om te wachten op een ander, laat staan de overheid, zíj gaan het doen. En het barst in deze wereld van het geld, het wachten is op een goed idee, dat kan elke venture capitalist je vertellen. Ga niet uit van geld, maar van een visie. Dan komt het met het geld vanzelf wel goed, aldus prof. Hans Becker, econoom en uitvinder van de Geluksbevorderende Zorg (gelukkige mensen kosten minder).
Begrijp de economische drijfveren van mensen en zet de individuele mens, met zijn zorgen en behoeften, wensen en verlangens, angsten en dromen, in het midden. Dan begrijp je ook waarom kleinschalig microkrediet een stuk effectiever is dan internationale ontwikkelingshulp, en waarom een dieetgoeroe veel succesvoller is dan welke minister van Volksgezondheid ook. Vraag aan een ondernemer wat hij van de overheid verwacht en je hoort: Creëer een duidelijk en eerlijk speelveld, maak een heldere set regels die voor iedereen geldt, handhaaf die regels en bemoei je er verder niet mee. En zorg voor het allerbeste onderwijs en een werkende infrastructuur. Who needs politics?
De politiek is in de 21e eeuw niet meer het podium dat het in de 19e en 20e eeuw wel was: de plek om maatschappelijke verandering voor elkaar te krijgen, de maatschappij in een werkbare en werkende vorm te gieten. Politiek was de manier om de massa te emanciperen, waar we nu met elkaar de economische en sociale vruchten van plukken. De overheid werd daarvan het voertuig, zie alle spending departments.
De politiek hoeft nu alleen nog maar te zorgen voor kaders die zoveel mogelijk ruimte en vrijheid geven om te ondernemen en te doen wat je goed dunkt, en dat te voorzien van een stevige morele bodem. Want bij meer vrijheid hoort meer verantwoordelijkheid. Dat betekent een steeds groter beroep op ieders integriteit. Moraliteit is meer dan ooit nodig. En dan heeft juist de politiek nog een lange weg te gaan. Want hoe zat het ook alweer met de verantwoording over de betrokkenheid van Nederland bij de oorlog in Irak? De enige politicus die zich daar echt druk over maakt is Dries van Agt. Godbetert.
(Verschenen in NRC Handelsblad, Opinie & Debat, 2/3 juni 2007)
maandag, juni 04, 2007
We hebben de politiek niet meer nodig
3 reacties:
Joost Smits (jsmits@prize.nl) schrijft:
Wat een goed artikel in de NRC vandaag. Toevallig was ik de afgelopen twee dagen op het Politicologenetmaal www.politicologie.nl (http://www.politicologie.nl), waarin de overheid centraal wordt gezet. Tijdens de rit terug uit Antwerpen ontstond het idee voor een stuk over de autarkische burger. Schrikbeeld van de politiek. In 2050 is, chargerend, lokale politiek verworden tot een beleidsmachine waar niemand wat om geeft, met verkiezingen waar niemand voor opkomt, en die zich een slag in de rondte vergadert zonder enige belangstelling van buiten. De vele steden die ik heb bezocht hebben in het beste geval de burger ontdekt als klant. De autarkische burger koopt zelden of nooit bij de gemeente.
* De autarkische burger treedt de overheid eerder tegemoet met een pistool dan met een bos rozen. Dat verandert ook de rol van de "burgernabije overheid". Wouter Bos kan dan beter in maliënkolder dan in spijkerbroek op een zeepkist gaan staan, of nog beter het anders aanpakken.
* De lokale overheid en provinciale overheid veranderen zeer van karakter. Op lokaal niveau blijven vooral onderhoud van wegen en groen, bestemmingsplannen, regelhandhaving, veiligheid over. Sport, cultuur, welzijn en ook deels veiligheid doet een autarkische burger zelf. Er zal samenwerking zijn tussen autarkische zelfhulpgroepen en de lokale overheid. Voorbeeld is de Rotterdamse voedselbank. Ben ik geweest, en was wat ontdaan door grote verschil tussen vooroordeel/mediabeeld en werkelijkheid. Hoewel vanuit niet-rationele (namelijk christelijke) grondslag, gaat het de voedselbank om de verspilling van voedsel tegen te gaan, en mensen die in de shit zitten tijdelijk te ondersteunen. Dat zijn meestal geen bijstanders, maar mensen met tijdelijk financiële problemen. De politiek probeert dat idee tegenwoordig te kapen, en zegt zich te "schamen". Dat is aperte nonsens. Deze lui hebben uit zichzelf iets opgezet waar behoefte aan is. Let ook op dat dus autarkie niet asociaal hoeft te zijn. Friedman heeft het in zijn boek over outsourcing als flattener. De voedselbank doet zijn selectie over wie/wat/waar via de sociale dienst. Handige outsourcing.
* Op rijksniveau blijven algemene zaken/buitenlandse zaken, defensie, justitie, verkeer en waterstaat/ruimtelijke ordening, sociale zaken over. Op alle niveaus zullen zelfhulpgroepen onderdelen van het beleid maken en uitvoeren. De sociale dienst op lokaal niveau verdwijnt en wordt vervangen door private uitvoerder van rijksbeleid. Gericht op terugkeer tot autarkische staat. Wegen en bruggen komen tot stand met alleen coördinerende rol rijksoverheid. Landbouwbeleid is eigenlijk al autarkisch, economische zaken is onnodig, binnenlandse zaken is onnodig, ontwikkelingssamenwerking is onnodig, integratiebeleid is onnodig (!).
Roman Baatenburg de Jong (romanbaatenburg@hotmail.com)schrijft:
Je hebt vrees ik gelijk als je schrijft dat de politiek in
de 21e eeuw niet meer het podium is dat het in de 19e en 20e eeuw was.
Maar.....ik zie ook dat pressiegroepen, maatschappelijke organisaties,
allerhande platforms óók geen deuk in een pakkie boter slaan. Zie het World
Social Forum, begin dit jaar gehouden in Nairobi. Dat was bijna genant, geen
enkele urgentie straalden al die goedbedoelde Œactievoerders‚ uit. Ik liep
daar met vrouw en kind in het zonnetje een beetje te winkelen langs die
kraampjes. Gaan we hier de strijd mee winnen, keken Marije en ik elkaar aan?
Helaas hoeven we van de VN met Ban ki Moon de komende tijd ook niet veel te
verwachten.
Terug naar Nederland en je artikel. Die laatste alinea, het klapstuk, hinkt
op twee benen. Je kunt vind ik niet én schrijven dat de politiek alleen voor
kaders moet zorgen om ruimte te geven aan wat je goed dunkt (sic) én pleiten
voor een morele bodem. Want die morele bodem, verplicht die niet juist tot
daden? Je geeft in feite een Sonja Bakker advies aan de overheid: afslanken
jongens ;) Dat is lekker, maar alleen zeggen dat bij meer vrijheid meer
verantwoordelijkheid hoort is wat magertjes. Bovendien hebben we dat vaker
gehoord. De vraag is nu juist HOE die verantwoordelijkheid moet worden
ingevuld, hoe we moeten omgaan met de verkregen vrijheid die, zeg ik met
Joost Zwagerman, tot bandeloosheid heeft geleid? Is het niet gek dat veel
immigranten zo beroerd integreren in onze cultuur, terwijl we juist dachten
dat Europa met alle prachtige waarden van vrijheid en broederschap
ideaaltypische samenlevingen herbergde? Waarom lijkt het in de VS wel te
lukken? Is het niet treurig dat Balkenende geen EU vlag en lied wil?
Lachwekkend leiderschap.
Gisteren stond in een grote Keniaanse krant weer een mooie cartoon van Gado,
ik bewonder die man. G8, Gang of Eight, stond boven het plaatje. Op de
cartoon zie je de acht wereldleiders die met schild en wapenstok er gretig
op losrammen. De Œslachtoffers‚ zijn demonstranten die borden dragen met
ŒFair Trade‚, ŒGlobal Warming‚, Debt Cancellation‚, ŒImmigrants‚. Een mooie
spiegel nietwaar? Het wordt gvd hoog tijd dat de VS, hoe dan ook de leidende
natie in de wereld, weer een aansprekende president krijgen. Iemand van het
type Clinton. Obama of Hilary maakt me niet eens zoveel uit. Maar please,
geen Republikein. De wereld was altijd aangenamer met een democraat aan het
roer, hebben mensen dat wel eens bedacht?
Peter Noten (P.Noten@oss.nl) schrijft:
Heb je artikel gelezen in de NRC. Boeiend thema, dat al een jaar of tien in het bestuurskundig discours 'woedt'. Toevalligerwijs ging mijn scriptie tbv van de opleiding Bestuurskunde aan de UU hier ook over. Moet zeggen dat ik je analyse wel gedeeltelijk deel, maar je ongebreideld geloof in de goedheid van de mens niet. Het is 'waar' dat de politiek in de afgelopen decennia langzamerhand steeds meer is gemarginaliseerd. Vele horizontale samenwerkingsverbanden gaan buiten de formele, geïnstitutionaliseerde samenwerking om. De politiek heeft zich te lang te weinig gelegen laten liggen aan het formuleren van aansprekende politieke visies op maatschappelijke opgaven. Immers, de markt zorgde wel voor de nodige ordening en anders wel de geëmancipeerde, hoogopgeleide burger. Nou, kijk naar de (vooral Angelsakische) landen, die op deze gebieden (markt en individuele vrijheid) een veel langere en rijkere ervaring hebben. Niet bepaald een aanlokkelijk perspectief, vind ik. Waar is jouw geloof op gebaseerd dat de geëmancipeerde homo economicus als vanzelf sprekend geneigd is tot een rechtvaardige verdeling van schaarse middelen? Wie bepaalt trouwens wat dan rechtvaardig is? En wie zorgt er voor gelijke toegang tot de schaarse publieke voorzieningen? Er is een sterke, zelfbewuste overheid nodig om de vrije krachten zodanig te beteugelen dat daar maximaal rendement uitkomt. Kinderen wijzen inderdaad (soms) de weg; opvoeding zonder sterke, zelfbewuste ouders leidt tot drammerigheid, zeuren en navelstaren...
Ben het wel met je eens dat de overheid veel meer gebruik kan maken van maatschappelijk potentieel (ideeën/geld/mensen) om lastige vraagstukken te lijf te gaan dan nu gebeurt, zowel in de sfeer van oplossingen als van de uitvoering. De vraag is hoe je een beweging op gang krijgt vanuit de overheid die dát een aanlokkelijk perspectief vindt. Heb je daar ook ideeën over?
Andre reageert:
Leuk dat je reageert! En leuk om te merken dat wij nogal verschillende uitgangspunten hebben in ons denken over het collectief en de publieke zaak. Ik kom uit de gereformeerde traditie van de kleine luyden (bij de ‘roomsen’ dacht ik: soevereiniteit in eigen kring). De ene helft van mijn familie (moeders kant) bestaat uit hardwerkende boeren en bakkers met gemeenschapbesef in het land van Altena. Vandaar het (gezamenlijk) ondernemen. De andere helft bestaat uit betrokken ambtenaren en bestuurders (vaderskant) die het beste voor hebben met iedereen (vandaar mijn vooruitgangsgeloof en drukte over de publiek zaak).
De ontwikkeling die ik waarneem is naar steeds meer zelfstandigheid en autonomie. Godzijdank. Steeds minder leunen en steunen, steeds meer eigen verantwoordelijkheid. Ook / juist voor degenen die echt niet kunnen. Kijk in het groot bijv even naar de belangstelling onder jonge mensen voor Afrika. En in het klein naar de Van Harte Resto’s, de Weggeefwinkels, de Voedselbank. En tegelijkertijd laat het lachwekkende gedoe rond ABNAmro zien dat een eenzijdige focus op geld destructief werkt. Maar ja, dat moeten ze daar blijkbaar leren... Andersom is het bij de cooperatieve Rabobank is het niet veel beter, want als klant ben je daar inmiddels ook een lucratief nummertje. Er is dus nog veel te doen. Maar het gaat wel de goede kant op. Denk ik.
Mijn punt is: ik geloof niet in de illusie van maakbaarheid van bovenaf. Dat is zonder geweld nog nooit gelukt en houdt ook geen stand. Dat leert de 20e eeuw ons. Volgens mij. Wel van onderaf, als het gebeurt omdat individuele mensen met elkaar iets willen. Bijv hier in de straat, of op het internet. In vrijheid, omdat ze er persoonlijk voordeel in zien. Dat bedoel ik met drijfveren. Ja, ieder mens calculeert. En daar is niets mis mee. Je kunt er maar beter rekening mee houden. Hoef je ook niet te klagen over de calculerende burger. We hebben goede spelregels nodig om te zorgen dat het spel eerlijk gespeeld kan worden, dat iedereen toegang heeft tot het speelveld, dat machtigen minder machtigen niet kunnen uitsluiten. En da: ga je gang, leef je uit, doe je ding. Ook domme dingen, want daar leer je van - weet ik uit eigen ervaring ;-)
Juist dingen fout laten gaan levert bewustzijn en Leermomenten! ;-) op. In het opvoeden zie je dat ook. Mijn vrouw Leonne heeft daar mooie columns over geschreven: http://www.leonnemeiresonne.blogspot.com De parallel met opvoeden ligt voor de hand. Net als een ouder kan de overheid niet alles voorkomen. Uitbrekende gorilla, besmettende homo’s, op de achterbank vergeten kinderen: het is vervelend, erg en soms verschrikkelijk maar... Shit Happens! Natuurlijk, het zal je maar gebeuren. Maar gelukkig is het land waar dit het meest schokkende nieuws is. Kijk een dagje CNN of Al Jazeera. In Den Haag rijden ‘s nachts zes surveillance wagens van de politie. That’s it. En als er iets gebeurt staan er minstens drie op die plek. Vredig toch? Dat de Partij voor de Dieren met twee zetels in de Kamer zit vind ik ook een mooi voorbeeld van het bovenste puntje in de piramide van Maslov. Gesprekken in de wachtkamer bij de dierenarts zijn ook leuk. Of je in een ziekenhuis zit.
Concreet over je vraag over ideeen om potentieel aan te boren: daar is net een prachtig boek over verschenen. Heb ik natuurlijk toevalllig aan meegewerkt ;-) Het komt uit onverdachte hoek: BZK. Kijk hier even: http://andremeiresonne.blogspot.com/2007/05/help-een-burgerinitiatief.html Met doorklik naar BZK om een grote stapel te bestellen (gratis!). BZK is een rondreizend circus rond het boek aan het opzetten. Laat even weten als je daar meer van wilt weten. Of check InAxis / Jornt van Zuylen: http://www.inaxis.nl Het is een vrolijk stemmend, bijzonder praktisch boek met een stortvloed aan voorbeelden en handvatten. Ik was verbijsterd door de hoeveelheid initiatief die er al is (soms ook ondanks de overheid). En ter geruststelling: het zijn niet alleen de kapitaalkrachtigen of hoogopgeleiden die initiatief tonen. Vaak zelfs juist niet. Het zijn gewoon betrokken mensen die niet langer afwachten en bij de pakken neerzitten. Wat er alleen al in Rotterdam gaande is. Bijv in Pendrecht. Dat stemt mij hoopvol. Dat verdient steun. Uit ons aller belang!
Een reactie posten