Wonderlijke tijden. Verstoring van de bestaande orde. Wat voor jou belangrijk is wordt bedreigd – en je zoekt steun, houvast, geborgenheid. Je behoefte aan zekerheid groeit, maar waar vind je die nog? De werkelijkheid schreeuwt je toe: ’Je bent op jezelf aangewezen!’ Ben je dus alleen? Nee! Want we zijn hier samen. Niemand is alleen. En we hebben elkaar nodig. Meer dan ooit. Deze tijd vraagt om tevoorschijn komen. Laten zien wie je bent. Je niet meer verschuilen maar meedoen. Inbrengen wat jij kunt bijdragen – door te doen waar jíj blij van wordt. En je door niets of niemand meer bang laten maken. Wanneer je de moed kunt opbrengen om voluit te leven – recht uit je hart, en geholpen door je hoofd – ben je minder alleen dan je denkt. Dan kun je steun, houvast en geborgenheid ervaren. Bij jezelf, en bij de ander. En dan heb je ook wat te geven – dan geef je wie jij in wezen bent.

maandag, maart 15, 2010

Wat ben ik blij dat ik in een rechtstaat leef!


‘De PVV zal tot het uiterste gaan om de komst van nieuwe moskeeën tegen te houden, al gaat het op grond van brandveiligheid. We zullen creatief zijn om de komst van nieuwe moskeeën tegen te gaan.’

- PVV-lijsttrekker Sietse Fritsma bij Pauw en Witteman, 23 februari 2010

Bekijk hier het fragment (vanaf 05:00)

Wat ben ik blij dat ik in een rechtsstaat leef! Die nu wel verdedigen tegen mensen die echt geen idee hebben wat vrijheid van godsdienst (en vereniging) betekent. Die zichzelf wel vindingrijk vinden als ze de regels oneigenlijk gebruiken (is, in gewoon Nederlands, misbruiken).

Daarom hebben we een grondwet: om te voorkomen dat de helft plus een zich niets aantrekt van een minderheid. Omdat er altijd weer mensen zijn die denken dat democratie betekent dat de meerderheid het voor het zeggen heeft.

Door dit soort uitspraken begrijp ik ook ineens beter waarom de PVV zich regelmatig zo opwindt over rechterlijke uitspraken: als het niet in ons straatje past keren we ons gewoon tegen de rechter....

[Een bewerking van dit blogje verscheen 8 april 2010 in dagblad Trouw in de rubriek denktank]

vrijdag, maart 12, 2010

Lang leve Wilders! (Over het nut van nadenken)

Hilbrand Nawijn, minister in Balkenende I en later vooral bekend als jumpstyler en het televisieprogramma So you wanna be a popstar, hield in 2002 in de Nieuwe Revu een pleidooi voor het invoeren van de doodstraf. Het leidde behalve tot een politieke rel ook tot een magistraal betoog van Piet Hein Donner over de doodstraf. Hij zette als minister van Justitie in de Tweede Kamer nog eens uiteen waarom wij in dit land daar niet meer aan doen. Voor wie het nog niet goed wist, of het misschien vergeten was. His finest hour. Het ging ergens over. Beschaving, om precies te zijn. En menselijkheid. Dankzij de onwijze Nawijn kon Donner zijn wijsheid delen.

De afgelopen tien jaar is veel ter discussie gesteld. Zelfs de WRR doet inmiddels opgewekt mee (‘Hoezo 0,7 procent BBP voor ontwikkelingshulp?’). Pim Fortuyn was de eerste die openlijk en voluit politiek incorrect durfde te zijn. Kampioen heilige huisjes omverschoppen. Inmiddels zijn we (volgens de peilingen en naar eigen zeggen) een paar potentiële minister-presidenten verder. Na Rita Verdonk is Geert Wilders aan de bal. Genieten! Want elk politiek taboe is inmiddels bespreekbaar. En aangemoedigd door de volksmenners doet het publiek lustig mee. Luister bij de NCRV naar Stand.nl. Niet te geloven wat je daar soms hoort.

Niets is meer heilig en geen taboe blijft ongenoemd. Gelukkig maar, want taboes zijn ongezond. Taboes zorgen ervoor dat zaken die wel degelijk bestaan niet besproken worden. Iets is er wel, maar mag er niet zijn. Er iets over zeggen is niet ‘hoe het hoort’. Zo’n ‘kan niet, mag niet’ is een onvolwassen houding. Als je wilt dat mensen zich volwassen gedragen moet je ook accepteren dat ze soms ongelofelijke dingen zeggen. En ere wie ere toekomt, het zijn de PVV’ers die nu allerlei – vooral progressieve – opvattingen en verworvenheden ter discussie durven te stellen. Het nut en de waarde van wat ooit ter verheffing van het volk werd ingevoerd wordt nu door datzelfde volk openlijk betwijfeld. Dat komt natuurlijk omdat de verheffing nog niet voltooid is, hoor je de volksverheffers (tegenwoordig met inbegrip van Mark Rutte) al zeggen. De elite blijft nu eenmaal elitair denken. En is nu aan zet.

De opkomst van Wilders daagt iedereen die zichzelf weldenkend vindt uit om goeddoordacht en welbespraakt te formuleren wat werkelijk van waarde is. Wat in onze maatschappij fundamentele waarden zijn. Wat bescherming nodig heeft omdat het kwetsbaar is, en wat juist op eigen benen kan staan. Waarom ‘Alles van waarde is weerloos’ weer actueel is, en waarom weerloze waarde bescherming behoeft. Waarom onderwijs meer is dan domme kennisoverdracht. Wat de waarde van cultuur is, en de onzichtbare werking ervan. Waarom natuur van levensbelang is, ook al ben je geen natuurliefhebber. Waarom er altijd democratische controle nodig is, juist van politieke bewegingen, financiële conglomeraten en zakelijke machtsbolwerken. Waarom we nooit meer willen meemaken dat mensen niet mee mogen doen en worden uitgestoten omdat ze tot een minderheid behoren.Wat de politieke vertaling van beschaving is. Wat de menselijke waardigheid zoal omvat.

Dus Geert bedankt! Je dwingt om na te denken over de fundamenten van onze beschaving. Je dwingt om op te komen voor de alles wat weerloos en kwetsbaar is. Dank voor al deze kansen voor open doel.

Deze column verscheen op d66.nl.

dinsdag, maart 09, 2010

Wat een armoe! Over het nut van geestelijke rijkdom


Suzanne Jansen vertelt in Het pauperparadijs hoe zij de eerste van het gezin is die naar het VWO gaat. Niet omdat haar vier oudere zussen dommer zijn dan zij. Dat niet, maar die kregen van hun lagere school een mavo-advies. Vanwege hun afkomst, een arm gezin. Wat nu immigrantenkinderen overkomt. Gelukkig voor haar is daar (‘Nieuw!’) de Cito-toets. Ze grijpt haar kans en kan dankzij een hogere opleiding ontsnappen uit de historische armoedefuik van haar familie. Onderwijs als sleutel naar ontplooiing en ontwikkeling, materieel en immaterieel. Naar een rijker bestaan, naar vrijheid en beschaving.

Armoede gaat meestal over geld. En waar de armoedegrens dan ligt. Beleving van armoede heeft natuurlijk alles met het prijspeil te maken, maar ook met wie je optrekt. Met een Nederlandse bijstandsuitkering ben je in de sloppen van Nairobi miljonair en tussen de Mabels en de Friso’s op Notting Hill een zwerver. Maar daar zit ook veel armoede. Andere armoede. Geen verborgen armoede – zoals in de ‘jambuurt’: zo’n duur huis dat je alleen nog maar geld hebt voor brood met jam – maar geestelijke armoede. Vanwege een louter materieel perspectief. Groot, groter, grootst.

Jaren geleden was ik een week in een klooster. Ik werd er hartelijk ontvangen door de gastenpater. Hij zoende me spontaan ten welkom. Over gastvrijheid gesproken, kom er maar eens om in een hotel. Ik was daar om stil te worden. Dat lukte, want je mocht er niet praten, behalve onder de afwas. Ik wilde dichter bij mezelf komen, want ik was mezelf behoorlijk kwijt geraakt in een doorgaande opstapeling van ambitie en carrière. Noem het ego, of materialisme – of een dodelijke combi ervan. Ik ervoer grote rijkdom om me heen. Geestelijke rijkdom. Diepe bevrediging vanuit immateriële waarden. De eenvoud van het leven. Het toe kunnen met weinig. De rust, de overgave. Om jaloers op te worden. Hetzelfde gebeurde me later in en rond de Omayaden moskee van Damascus. Of in gesprek met de uitvinder van het ZKV, het Zeer Korte Verhaal, de schrijver A.L. Snijders – de belezenheid zelve, overtuigd atheïst en de materie ontstegen.

Het gedrag van onze topbankiers laat zien dat een hogere opleiding wel leidt tot een hoger inkomen maar niet noodzakelijkerwijs tot meer beschaving. ‘Behaalde resultaten in het verleden bieden geen garantie voor de toekomst.’ Het is gênant en hilarisch tegelijk om je te realiseren dat twee volwassen, uitzonderlijk goed opgeleide en buitengewoon intelligente mensen als Rijkman Groenink en Wilco Jiskoot ieder een bonus opstrijken die bij elkaar opgeteld hoger is dan de opbrengst van de nationale inzamelingsaktie voor Haïti! Wat een armoe. Wie zijn hier de paupers? ‘Een zeker gevoel van woestheid’ roept dat zeker op. Ik hoop vooral bij de kansarmen. Ik kan me helemaal voorstellen dat mensen uit pure onmacht en frustratie extreem-rechts stemmen. Want die geblondeerde Indo uit Venlo is tenminste ook boos op de machthebbers.

De kiezersopstand die nu bijna tien jaar gaande is hebben we aan onszelf te danken. Het is een reactie van de machtelozen op het onmaatschappelijk gedrag van de machtigen – de nieuwe asocialen, verstopt achter hoge hekken. Adel verplicht? Nog nooit van gehoord! De nieuwe elite vertoont een pijnlijk gebrek aan beschaving, veroorzaakt door een eenzijdige focus op GSM: Geld, Status, Macht. Verwerven van geestelijke rijkdom, dat zou nog eens armoedebestrijding zijn. In ieder geval een begin.

Deze column verscheen in idee, tijdschrift van het Kenniscentrum D66.

maandag, maart 01, 2010

‘Maak het menselijk’


In gesprek met Alex Brenninkmeijer, de Nationale ombudsman

‘Hoe gaan we met elkaar om?’ Dat is voor Alex Brenninkmeijer de centrale vraag, ook als het over Casusadoptie gaat. Als Nationale ombudsman was hij samen met Koos van der Steenhoven, Secretaris-Generaal van het Ministerie van Onderwijs (OCW), sponsor van een casus over het vervoer van gehandicapte kinderen naar school. ‘Bij Casusadoptie kan eventueel macht gebruikt worden. Twee SG’s die ‘boven over zaken regelen’, maar de oplossing berust dan op wat heet ‘doorzettingsmacht'. Soms kan het helpen, maar ik vind het beter als die macht niet noodzakelijk is en het gesprek gevoerd kan worden. Zo kunnen vaak duurzame oplossingen gevonden worden.’ De toon is gezet. Een gesprek over met elkaar in gesprek gaan.

Maatwerk nodig
‘In de complexiteit van de overheid komen rare zaken voor. Zaken die haast als vanzelf gaan vastzitten en ook niet meer loskomen. Een van onze onderzoekers zei: ‘Dit is zo’n zaak die jij bedoelt.’ Het gaat over Maarten. Hij is een autistische jongen, van goede wil en met normale jongensstreken, en hij loopt vast in het systeem. Hij heeft een toegewijde moeder die zich inzet en zelf in het onderwijs werkt. Zij komt thuis te zitten met een burn out. Zo zou dat toch niet moeten lopen, denk ik dan. Het bleek dat je als gemeente ‘passend’ vervoer van gehandicapte kinderen niet ‘standaard’ kunt invullen. Dat maatwerk juist essentieel is voor een behoorlijke invullling van deze overheidstaak.’

Nieuwsgierigheid

‘Ik probeer in de schoenen te gaan staan van de mensen die het aangaat. Me al vragenderwijs de wanhoop van zo’n autistische jongen voor te stellen als hij in de problemen komt. En ook in de schoenen te gaan staan van zijn moeder die inmiddels thuis was komen te zitten. Zo kan ik proberen aan te voelen wat het betekent voor een gewoon mens. Ik denk dan: dit kan toch eigenlijk niet! En dat is wat anders dan: oh wat zielig! Ik doe het uit interesse, verwondering, nieuwsgierigheid. Als dat er niet meer zou zijn zou ik ermee ophouden.’

Om tafel
‘Niemand is verantwoordelijk en daardoor blijft het voortbestaan. Ketenproblemen waarin mensen van het kastje naar de muur worden gestuurd. Als ombudsman los ik zelf geen problemen op. Wat ik doe is alle betrokkenen bij elkaar brengen, om één tafel. Vaak om deze tafel hier. In het geval van deze jongen deden we het op zijn school. Iedereen was er: de schoolleiding, de vervoerder, de wethouder en natuurlijk de ouders. Alle ketenschakeltjes. En de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en OCW, om ervan te leren en maatregelen te kunnen nemen, ook wettelijke. Ik breng partijen bij elkaar en zeg: Het is jullie probleem. Hoe lossen jullie dit nou op?’

Verantwoordelijkheid
‘Opwinding is er niet zozeer bij mij. Eerder een zekere afstandelijkheid. Het meer koele beschouwen van de wetenschapper en de rechter, wat ik allebei ben geweest. Ik wil de bewogenheid juist graag bij anderen zien. Het bewustzijn dat dit toch niet kan bij anderen onderbrengen. Casusadoptie gaat over problemen oplossen waarvoor niemand zich verantwoordelijk voelt. Mediation methoden en vaardigheden zijn daarbij heel bruikbaar: je kunt er met elkaar achter komen wie verantwoordelijk is voor welk deel van het probleem.’

Mediation

‘Bij mediation is er geen hiërachie, er zijn geen machtsspelletjes, er is geen prestige en geen gezichtsverlies. Het geheim is dat het persoonlijk is. Je gaat met elkaar om tafel. Het is ook behoorlijk. Je gaat respectvol met elkaar om. En het gaat uit van participatie. Je doet allemaal mee. In dat proces ontstaat interactie en dynamiek tussen mensen: wij staan voor een dilemma en als we nou maar rekening met elkaar houden komen we hier wel uit.’

Systeemgedrag

De actie ter gelegenheid van het 25-jarig jubileum van de Nationale Ombudsman had als titel: De burger dat is een mens. Een open deur, en nog even actueel. ‘Wat wij naar ambtenaren en instanties doen is spiegelen: de burger dat bent u zelf. Het besef: het zou mij ook kunnen overkomen. We kennen naar voorbeeld van de Rotterdamse ombudsman de ‘moederproef’: hoe zou je willen dat je moeder behandeld zou worden? Burgers zijn mensen maar de overheid is een systeem, en de burgers die bij de overheid werken vertonen systeemgedrag. De negatieve effecten daarvan moeten opgeheven of gecompenseerd worden. ’

Raderwerk
‘Zaken komen vaak bij mij terecht door te conformerend gedrag van ambtenaren. Ze blijven teveel binnen het systeem. Het geval van Ron Kowsoleea laat dat zien (identiteitsfraude, de man werd keer op keer ten onrechte gearresteerd – AM). Er was één parketmedewerker die dacht: Dit kan toch niet?! Hij is gegevens gaan wijzigen in het systeem. Dat was heilzaam voor Kowsoleea maar het vraagt wel om lef. Het vraagt om een ambtenaar die bereid is zich los te maken van het raderwerk. Niet een andere kant opkijken maar je afvragen: Waarom doen we dit? Wat zijn de gevolgen? Wat betekent dit voor de burger? Loskomen van het systeem.’

Ethiek
‘Ambtenaren staan onder druk. Professioneel gezien vanuit het management. Want hoeveel ruimte krijg je nog? Maar ook gepercipieerd: er kan misschien wel meer dan je denkt. En er is te weinig aandacht voor integriteit. We moeten ons meer bewust worden van: Wat is slecht gedrag? En: Wat behoedt ons voor slecht gedrag? Als ik mij maar aan de regels houd en binnen de kaders blijf: dat is niet genoeg. Net zo min als: Ik heb de regels netjes toegepast. Het moet ook behoorlijk zijn. Dat is de ethiek van het openbaar bestuur. En daarin heeft elke ambtenaar zijn eigen individuele verantwoordelijkheid.’

Zelfreflectie
‘Zelfreflectie is belangrijk. Vrij naar Erik Satie: als kleine prelude voor de dag, met je gezicht voor de spiegel gaan staan, jezelf in de ogen kijken en je voornemen het die dag ‘goed maken.’ Maar in je eentje redt je het niet. Elkaar durven aanspreken en aanspreekbaar zijn hoort daar ook bij.’

KLEINE PRELUDE TOT DE DAG – Erik Satie

Braaf opstaan
Je goed houden
Je haar goed kammen
Jezelf goed aankijken
Je goed gedragen
Netjes wandelen
Het goed maken


Angst en chaos
‘Er is angstig openbaar bestuur en angstige politiek, allergisch voor kritiek. Zoals laatst in de NRC geschreven werd: Politiek is boksen geworden. De checks and balances verzwakken omdat ze niet meer gewenst zijn. Dat raakt de rol van alle Hoge Colleges van Staat (o.m. Raad van State, Algemene Rekenkamer, Nationale Ombudsman – AM) en ook de rechtspraak. De angst van de politiek voedt de angst van het openbaar bestuur. De actoren voelen zich bedreigd omdat het systeem onder druk staat en gaan risico´s mijden. Er is sprake van chaotisering in ons complexe bestuur. Volledige beheersing van bovenaf is niet meer mogelijk, maar binnen dat complexe bestuur blijkt zelforganisatie ook mogelijk. Een mooie oplossing maar het is niet eenvoudig om je eraan over te geven.’

Eenvoudig, niet makkelijk

‘Het openbaar bestuur is zo complex geworden. We kunnen eruit komen door partijen bij elkaar te halen, met respect met elkaar om te gaan en geen machtsspelletjes te spelen. Het gaat erom dat we het bestuur terugbrengen naar het menselijk niveau, de menselijke maat – het menselijk maken. Bel op, handel respectvol, handel behoorlijk. Laatst werd een journalist heel boos op mij: ‘U maakt het belachelijk eenvoudig!’ ‘Maar het is eenvoudig,’ antwoordde ik. Wat inderdaad niet wil zeggen dat het makkelijk is.’

Dit gesprek voerde ik voor Gewoon Doén!, rijksbrede Casusadoptie: 'Casusadoptie is een methode die het ‘van buiten naar binnen werken’ binnen de overheid stimuleert. Hierbij werk je als ambtenaar niet van achter je bureau aan je dossier, maar ga je naar buiten; in gesprek met de burger of ondernemer die in de praktijk met jouw dossier te maken heeft.' Het is het derde gesprek in een serie met als thema Hoe doé je het?

Twitter Delicious Facebook Digg Stumbleupon Favorites More